Karamsar bir yazı

Bir arkadaşım yazmış, Oxford Üniversitesi öğrencileri bundan böyle ‘he’ ve ‘she’ yerine ‘ze’ zamirini kullanacaklarmış. Seksist olmamak, trans bireyleri kırmamak adına. Cevap yazdım.

He, she yerine alternatif arayışı birkaç yıldır var. Oxford Union’ın o otobüsün önlerinde yer kapmaya çalışması şaşırtıcı değil. Bana sorarsan liberal cinnetin çığırdan çıkma belirtilerindendir. Avangart olma iddiasındaki bir zümre tek ayak üzerinde bu kadar uzağa giderse kaybolur, dönüş yolunu bulamaz. Dikkat et, fırtına bulutları ufku aniden kapladı, büyük bir toplumsal tepki patlaması geliyor. Brexit, Trump bunun öncü işaretleridir. Daha büyüğü de gelecek muhtemelen. Umalım ki üniversiteyi de, manevi meşinini üniversiteden alan azınlığı da yerle bir etmesin.

1970’lerden sonra üniversite - ya da üniversiteyi rehin alan “liberal” etiketli bir kesim - topluma meydan okuyan bir tür iman hareketine dönüştü. Öncülük iyidir, eğer kütle peşinden geliyorsa ya da gelme ihtimali varsa. Üniversite o ihtimali 1980’lerden sonra kaybetti gibi geliyor bana. Azınlık haklarına aşırı derecede saplandı. Sonuçta o mantığın vardığı yer trans tuvaletleri oldu. Toplumun geniş kesimleri ile manevi bağlar koparıldı. [Hayır, trans tuvaletlerine karşı değilim. Ama bunun siyasi ve ahlaki ajandasının önüne koyan bir hareket yenilgiye mahkûmdur.]

Şimdi iki büyük ordu savaşa hazırlanıyor. Kahverengi azınlıklar, muhacirler, Müslümanlar işlerine geldiği sürece multi-kulti, “liberal” azınlık hakları söylemini kullandılar. Sıra kavgaya geldiğinde gözlerini kırpmadan satacaklardır. Büyük beyaz kitle (bizde bir ara adları 2orta direk” idi) öfkeden kudurmuş halde. İkisi önce birleşip üniversiteyi ezse hiç şaşmam. Sonra birbirlerini boğazlayacaklardır.

İlahi deve, ilahi düve

Allah teorisinin çöktüğü noktalardan biridir Salih Peygamber öyküsü. Kuranı Kerim'in anlatmaktan bıkmadığı öyküye göre Allah’ın dişi devesini kesip yedikleri için Semud kavmi kahredilmiş (A’raf 13-19, Hud 63-68 vb.). Oysa Musa efsanesinde Yahudiler Allah’ın buzağısına ─ ya da danasına─ taptığı için lanetlenmiştir (A’raf 148-153 vb.). Hangisi doğru?

Can alıcı soru şu: Tanrı maddi alemde tezahür eder mi? Soyut ve sonsuz olduğu iddia edilen bir varlık bazı somut kişi veya nesnelerde – mesela Oğlu, ikonu, devesi, evi, tapınağı, elçisi – yoğunlaşmış mıdır? Cevap evet ise zuhurata – puta – saygı göstermek gerekir. Hayır ise, tanrı hakkında hiçbir şey bilinemez; maddi alemle hiçbir bağı yoktur.

Dolayısıyla gerçek dünyada işlerliği olan her din, ister istemez putperest olmak zorundadır. Soyut bir felsefi ya da ahlaki ideal olarak dinin bir işlevi, içeriği yoktur. İçerik vermeye kalksan kaçınılmaz olarak puta, törene, töreye, taassuba, yasa ve cezaya teslim olursun. “Putlara hayır” diye başlayan bir din, bir buçuk milyar kişinin Mekke’deki bir taş parçasına taptığı bir kolektif akıl dışılığa dönüşür. 

Varoluşçular Kahvesi

Susan Bakewell, At The Existentialist Café, iyi bir kitap, yeni çıktı, dil bilenlere tavsiye ederim. Kadın 16 yaşındayken gönlünü ve aklını varoluşçulara kaptırmış, tıpkı benim gibi. Sonra otuz sene o kitaplar tozlu raflarda unutulmuş. Şimdi 21. yy’ın perspektifiyle o yazarlara dönüp, neydi bizi cezbeden, ne kadarı halâ değerli, şimdi bize gülünç gelenler neden gülünç diye bir hesaplaşmaya girmiş. Son derece dürüst, sempatik ve akıllı bir şey. Tez patlatmamış, sohbet etmiş.

20. yy’ın ikinci yarısının fikir dünyasını ne kadar derinden etkilemiş Sartre – Beauvoir – Heidegger – Merleau-Ponty ve şürekâsı diye farkına varıyorsun. Ayrıca o çağın dünyasından nasıl fersahlarca uzaklaştık diye hayret ediyorsun. Bugün Sartre çıksa millet bir tarafıyla güler herhalde. Ama 1950’lerde, 60’larda ne büyük bir fikir devrimine önderlik etmişti.

Yıllardır unutmuşum, aklımdan çıkmış. Ama benim de kafamın oluşmasında ne büyük rol oynamış, fark ediyorum düşününce. 

 

Cezayir-i Bahri Sefid*

“Entrika batağında kaybolmak istemiyorsan, vatanın gerçek çıkarını gözeten kitapları yurt dışında yazmak lazım” demiş Jan Jak Ruso, İtiraflar’ın Penguin baskısının 378. Sayfasında. Kendisi önce Cenevre Cumhuriyeti’ni denemiş, oradan dışlanınca Holanda’da bastırmış kitaplarını.

O kitap demiş, sen üniversite anla. Bu ülkede “üniversite” fikri bir daha canlanır mı? Önümüzdeki otuz yılda zor görünüyor. Bugünkü fırtına geçse dahi verdiği zarar kolay kolay düzelmeyecektir. Farelerin sesi, görünür gelecekte, aslanlardan çok çıkacaktır.

E, Ege adaları ne güne duruyor? Burnumuzun dibinde Avrupa Birliği toprağı. Hazır ülkenin başında yeni fikirlere açık bir başbakan var. Üstelik adalar işsizlikten kıvranıyor, güzel bir kampusa hayır diyeceklerini sanmam. Ne güne duruyoruz?

Gerçi adalar ne kadar güvenlidir onu da bilmiyorum. Yüz bine yakın Suriyeli var diyorlar. Adaların kış nüfusu bunun yarısı bile yoktur tahminimce. Eninde sonunda birinin aklına gelecektir, çökelim şuraya, başımızın çaresine bakalım diye.

Adalar İslam Cumhuriyeti? Aman, aman!.

* Başlık “Ak Deniz Adaları” demek. 1912’ye dek Adalar sancağının resmi adıydı.

Kontratak

Darwin, Türlerin Kökeni (1859). O da herkesin okuması gereken eserlerden. Berrak bir aklın, mütevazı bir bilgi aşığının, çok malumat biriktirmiş bir bilim işçisinin şaheseri. Her şeyden önce, büyük zevkle okunan bir kitap. Keşif heyecanını, hakikat aşkını elle tutulur bir şekilde hissediyorsun; kuşkularını, çıkmazlarını paylaşıyorsun.

Oradaki o alçak gönüllü ve pırıltılı bilgi arayışı, “kutsal” adı verilen masal derlemelerinden daha kutsal, daha yüce − ve yüceltic i− bir şey bence. Biyolojide değil Din ve Ahlak dersinde okutulmalı Darwin. Doğru ve ahlaklı insan nasıl olunur sorusuna verdiği cevap, bitki ve hayvan türleri nasıl oluştu sorusuna verdiği cevaptan daha derin ve daha önemli.

Hakikate ancak çok çalışarak, çok okuyarak, çok soru sorarak, bilmediklerini bildiklerinden daha fazla önemseyerek yaklaşılır. Cehaletlerini otoritenin, masalın, safsatanın perdesiyle örtmeye çalışan sahte peygamberlerin yanına bile yanaşamadıkları şey işte bu.

Biri aziz, öbürü aciz. Net.