Ay adları nereden gelir

Antik Yunan takviminde tıpkı hicri takvim gibi gerçek aya dayalı on iki ay kullanılırdı. Ancak ay yılı ile güneş yılı arasındaki farkı gidermek için üç veya dört yılda bir on üçüncü ay eklenirdi. [On üçüncü ayın uğursuz sayılması gayet rasyonel bir sebebe dayanır. Düzenli yıldönümü olmayan, dolayısıyla her yıl törenle kutsanamayan bir eylem yeterince uğurlu olamaz.]

İskender fethinden sonra kurulan krallıklarda daha rafine bir sistem olan Babil takvimi benimsendi. Ayların gerçek ayla irtibatı kesildi, dört yılda bir bir günlük ayarlama yapıldı. Ay isimleri Babil'den alındı. İskender fethini sıfır yılı kabul eden bu takvime İskender Takvimi adı verildi. MÖ 268 yılında yeni takvimi Mısır'da yasalaştıran kararname günümüze gelmiştir.

Roma Cumhuriyeti’nde İskender Takvimi MÖ 2. yüzyıldan itibaren kullanıldı, Julius Caesar zamanında (MÖ 50 civarı) ıslah edilerek yasalaştırıldı. Babil aylarına Latince adlar verildi. Daha doğrusu ilk dört aya (Martius, Aprilius, Maius, Iunius), yortusu o aya denk gelen Latin tanrılarının adı verildi. Sonraki iki aya (Iulius ve Augustus) tanrılaştırılan siyasi reislerin adı uygun bulundu. Sonraki dört ay belki ileride lazım olur diyerek boş bırakıldı (Septembrius, Octobrius, Novembrius, Decembrius – yani Yedinci, Sekizinci, Dokuzuncu, Onuncu). Kısa süre sonra yılbaşı Marttan Ocağa çekildiğinde, ilk iki ay olan son iki aya da yine yortu/tanrı adları yakıştırıldı (Ianuarius, Februarius).

İmparatorluğun Suriye ve Mısır eyaletlerinde yılbaşı Martta kaldı. İlk altı ayın Latince adları benimsendi, sonraki altı ayın Babil kökenli eski adları korundu. Daha sonra bilmediğim bir nedenle Iunius yerine yeni ve kökeni belirsiz bir isim olan Xazîran tercih edildi. İkinci ay olan April için de, popüler bir yortu adı olarak korunan eski ay adı Nisan bazen kullanıldı. Sadece Yahudiler Latin adlarını kullanmayı kesinlikle reddederek eski Babil ay adlarını korudular.

İslam fethinden sonra Araplar, Hicri Arap takviminin yanısıra, tarım ve vergilendirme işleri için elzem olan şemsi takvim için Suriye ve Mısır'dan aldıkları ay adlarını benimsediler. [İran ve Irak’ta ise bunlar değil, eski İran'ın şemsi ay adları kullanıldı.]

Türkçe şemsi takvimin ay adları Arapçadan alınmıştır. Sadece Birinci-İkinci Teşrin ve Birinci-İkinci Kânun aylarının adı, 10 Ocak 1945'te çıkarılan yasayla Ekim, Kasım, Aralık ve Ocak olarak düzeltildi.