Banana split

Umulmadık yerlerde insan umulmadık şeyler keşfediyor. Mesela banana sözcüğüne bakalım. Bu sözcüğü Avrupa dillerine ilk kez Garcia de Orta adlı Portekizli hekimin tanıttığı bilinir. Aslen Yahudi olan bu muhterem 1537’de Hindistan’a gidip bir müddet Ahmednagar sultanı Nizam Şah’ın özel doktorluğunu yapmış, dönüşte tropik tıbbın kurucu metni sayılan Hindistan’ın İlaçları ve Tıbbi Müstahzarları ve Keza Orada Bulunan Bazı Meyvelere ve Diğer Ürünlere Dair Söyleşiler adlı eserinde, başka pek çok şeylerin yanısıra ‘Guinea sahilinde yetişen banana adlı bir meyve’den söz etmiş. 16. yy sonlarına dek İngiltere’de henüz pek tanınmayan bir kavram olmalı ki, 1590’larda yazan Hartwell “Afrika’da bulunan banana adlı bu meyve tahminimce Mısır ve Suriye’den gelen muse olmalı” diye akıl yürütüyor.

Guinea burada “Batı Afrika” demek. Dolayısıyla kelimenin kökünü Senegal’de konuşulan Wolof dilinden tut, Kongo’nun ortak dili Kikongo’ya dek bilumum Afrika dillerinde aramışlar; tatmin edici bir yere varamamışlar. Evropa sözlükleri bu konuda tek kelimeyle dökülüyor. Oysa çözüm basit. O tarihte bütün Kara Afrika’nın ortak ticaret dili Arapçaydı. Afrika sahiline uğrayan Portekizli gemiciler, yerlilerle anlaşabilmek için Arapça bilen tercüman kullanırlardı. Arapça banân “parmaklar”, ism-i merresi banâna بنانة “tek parmak”. Daha cuk oturan bir isim olabilir mi?

Benan adını araştırırken çıktı karşıma. Kuran’da geçen bir sözcük, Kıyamet suresi 4. ayet, Allah bermutat kendini övüyor, “biz insanların parmaklarını (banânahu, yahut benânehu) bile şekillendiririz”. Ayrıca İslami gelenekte Adem’in oğullarından birinin adıymış. 

Kürt adları

“Kürt adı” derken aslen Kürtçe olan adları değil, Kürtlerce kullanılan adları kastediyoruz. John ve Mary de aslen İngilizce değildir ama İngiliz adlarıdır.

Aşağıda Türkiye genelinde yüzde 90’ı aşkın oranda Kürtlerde görülen adların bir kısmını listelemeye çalıştım. Bu adlardan birini taşıyan bir bireyin yüzde 90’ı aşkın ihtimalle (bazı adlarda yüzde yüz) Kürt olduğuna ya da ebeveyinin kendini Kürt saydığına hükmedebiliriz. İstisnalar elbette vardır. “Adım Abdülaziz ama haşa Kürt değilim” diyenler elbette çıkabilir. İstisnalardan değil kuraldan söz ediyoruz.

Listelediğim adların toplam nüfusu 1 milyona yakındır (980.000 kişi). Sadece nüfusu ondan fazla olan isimleri dikkate aldım. Tek kişi veya üç beş kişide görülen Kürt adları listeye dahil değildir. Bu zümreye giren adların sayısı binleri bulur; beni aşar.

Kimin Kürt olduğunu anlamak için isimlerin nüfusa kayıtlı olduğu il ve ilçeleri göz önüne aldım. Etnik açıdan karışık olan yerlerde (Midyat, Siverek, Viranşehir, Birecik, Pütürge, Siirt merkez, Sason, Erciş, Muradiye, Patnos, Digor, Şenkaya, Ardahan...) mümkünse köy bazında kontrol etmeye çalıştım; mümkün değilse işaretlemedim. Gene de karışık yerlerde sadece Arapların, Türkmenlerin, Azerilerin ya da Karapapakların kullandığı bazı isimler yanlışlıkla listeye karışmış olabilir. Benim hatamdır; düzeltiniz. Kurmanci/Zaza ayrımı yapma imkanı da bulamadım. Bu yüzden spesifik olarak Zazalara ait olan birkaç isim de buraya eklendi.

Kürt/Zaza dilli Alevilere özgü görünen adları aşağıda ayrı listeledim. Ayrı bir kültür sahası olan Dersim’de tespit edebildiğim adları da ayırdım. Suriye sınırı bölgesinde Kürt/Arap ayrımı yapamadığım isimleri yine ayrı bir listeye aldım.

Adların birçoğuna ilişkin daha ayrıntılı notlarım vardır. Merak ederseniz www.turkadlar.com sitesinde ilgili ada bakınız.

KÜRT ADLARI

(K) Abde   Batman, Şırnak, Siirt

(E) Abdulaziz  

(E) Abdulbasir  

(E) Abdulbasit  

(E) Abdulbedih  

(E) Abdulcelil  

(E) Abdulferit  

(E) Abdulgaffar  

(E) Abdulgafur  

(E) Abdulgani  

(E) Abdulhabib  

(E) Abdulhadi  

(E) Abdulhakim  

(E) Abdulhalik  

(E) Abdulhalim  

(E) Abdulhalit  

(E) Abdulhaşim  

(E) Abdulhaydar  

(E) Abdulkadim  

(E) Abdulkudus  

(E) Abdulmenaf  

(E) Abdulmevla  

(E) Abdulmuhsin  

(E) Abdulmusa  

(E) Abdulmuttalip  

(E) Abdulnasır  

(E) Abdulvahap  

(E) Acaç  

(E) Adam  

(K) Ade   Diyarbakır, Mardin

(E) Ademrıza   Ağrı (Patnos, Diyadin)

(K) Adi   Mardin (Merkez, Kızıltepe, Mazıdağı), Urfa (Viranşehir)

(E) Adi  

(K) Adilşah   Hakkari (Merkez), Van (Başkale)

(K) Adle   Kızıltepe, Şırnak

(E) Ado  

(K) Ado  

(K) Adul   Siverek, Gerger

(E) Afo  

(E) Agit  

(E) Ago  

(E) Ahmo  

(E) Ahya   Hakkari, Şırnak, Van

(E) Ait   Urfa (Suruç, Viranşehir, Siverek)

(K) Akise   Diyarbakır, Mardin, Batman

(K) Aklime  

(E) Ako  

(K) Akut  

(E) Alhas   Afşin, Elbistan

(E) Alik   Nusaybin, Kızıltepe

(E) Aliko  

(E) Alo  

(E) Amed  

(E) Ami  

(E) Amo  

(K) Amşe  

(K) Ano  

(K) Antika  

(K) Anude  

(K) Apta   Diyarbakır, Mardin

(K) Ardihan   Mardin

(E) Arjen  

(K) Arjin  

(K) Arruna   Kızıltepe, Derik, Viranşehir

(E) Aşıti  

(K) Asya  

(K) Ate   Çermik, Gerger, Pütürge

(E) Atman   Mardin (Derik, Kızıltepe)

(E) Avani   Tatvan, Hizan

(E) Avdel   Hakkari, Şırnak (Beytüşşebap)

(K) Avdet   Hizan, Tatvan

(K) Ayno  

(K) Aynulmelek  

(K) Ayşete  

(K) Ayşi  

(K) Ayşo  

(E) Azadi  

(K) Azet  

(E) Azettin  

(E) Azimşer  

(E) Azo  

(E) Babi  

(E) Bahoz  

(E) Bapir  

(K) Başhanım   Ağrı (Diyadin), Van

(E) Baso  

(E) Başo  

(K) Bavan   Hakkari, Van

(E) Baver   Diyarbakır, Urfa

(E) Bayloz   Van (Özalp, Saray, Çaldıran, Muradiye)

(E) Baz  

(E) Bazi   Van, Şırnak, Hakkari

(K) Baziğe   Mardin, Diyarbakır, Batman

(E) Bazo   Urfa (Halfeti, Birecik), Pazarcık, Doğanşehir

(E) Bebekir   Gercüş, Midyat

(E) Beco   Urfa

(E) Bedel   Van, Hakkari, Şırnak+

(K) Bedevi  

(E) Bedevi  

(E) Bedih  

(E) Bedin  

(E) Bedirhan  

(E) Bedo  

(E) Bedran   Mardin, Diyarbakır

(K) Bedricemal   Erzurum (Karayazı, Tekman), Muş

(K) Bedrişah   Erzurum (Hınıs, Çat), Bingöl (Adaklı, Karlıova)

(K) Bedrizaman   Ağrı, Erzurum (güney), Malazgirt

(K) Befro   Van, Hakkari, Bitlis

(E) Begendi   Mardin (Kızıltepe), Diyarbakır

(K) Begi  

(E) Bego   Tunceli, Diyarbakır, Bingöl, Palu+

(K) Bego   Mardin

(K) Beklisa   Hakkari, Şırnak

(E) Beko  

(K) Belçim  

(K) Berçem  

(E) Berces   Şırnak, Siirt, Mardin, Urfa

(K) Berfi  

(E) Berho  

(K) Beritan  

(E) Beritan  

(K) Berivan  

(K) Bermal   Diyarbakır, Siverek

(E) Berzan  

(K) Beser  

(K) Beserek  

(K) Besi  

(K) Besiye   Diyarbakır (Silvan, Kulp), Batman

(K) Besna   Diyarbakır, Mardin, Siirt, Şırnak

(K) Beso   Mardin, Urfa, Van

(K) Besra   Diyarbakır+

(K) Besrayi   Ağrı, Muş, Van+

(E) Besri  

(E) Beter  

(K) Beybun   Hakkari, Şırnak, Pervari, Hizan

(K) Beylete   Şırnak, Midyat, Gercüş

(K) Beyyo   Urfa, Mardin (Mazıdağı, Derik)

(K) Bezar  

(K) Bezi  

(E) Bijdar   Şırnak, Cizre

(E) Bilan  

(K) Bildane   Bingöl (Merkez, Solhan)

(K) Bilekş   Van (Gürpınar, Çaldıran, Muradiye), Siirt (Pervari)

(K) Bilican   Muş

(E) Billo  

(E) Binaf  

(K) Binefş  

(E) Bino  

(E) Biret   Bitlis (Mutki), Muş

(E) Birik  

(E) Birindar  

(E) Biro  

(K) Bizi   Urfa (Siverek), Adıyaman, Mardin

(E) Bobil   Van (Özalp), Mardin

(E) Bonci  

(E) Boro   Pertek, Kahta, Gerger, Siverek

(E) Botan  

(E) Boti  

(E) Bozan   Urfa (batı kesimi), Gaziantep, Adıyaman

(K) Bozan   Urfa

(K) Bozi   Mardin, Diyarbakır

(E) Bozo  

(E) Brusk  

(K) Bubi   Diyarbakır, Mardin

(E) Bubo   Mardin (Derik, Mazıdağı), Urfa (Viranşehir, Siverek)

(K) Cahire  

(K) Cahize  

(K) Camiye   Muş (Hasköy), Bitlis (Mutki)

(E) Cano  

(E) Çavraş  

(E) Çavşin  

(K) Çavşin  

(E) Çavu   Pütürge

(K) Cazime   Diyarbakır

(K) Caziye  

(E) Cebeli   Diyarbakır, Elazığ

(K) Ceci   Ağrı (Patnos, Tutak, Diyadin), Van (Muradiye, Erciş, Özalp)

(E) Ceduh   Bitlis, Pervari, Yüksekova

(E) Cehver   Şırnak, Hakkari, Siirt

(E) Çeko  

(E) Cellat   Van, Hakkari, Beytüşşebap

(E) Cello  

(E) Cembeli   Kozluk, Sason, Silvan

(K) Cemet   Bitlis, Siirt, Batman, Diyarbakır

(E) Cerdo   Urfa (Suruç, Merkez)

(E) Çerhe   Van (Muradiye, Özalp)

(E) Çeto  

(E) Cevli   Kahta, Gerger

(E) Cibo  

(E) Cibri  

(K) Çiçeği   Mardin

(E) Cidan   Mardin, Batman, Urfa

(E) Ciğerhun  

(K) Çilgezi   Van (Muradiye, Çaldıran), Ağrı (Doğubeyazıt), Bitlis (Mutki)

(K) Çilnaz   Van

(K) Çilo  

(E) Cimo  

(E) Cindi  

(K) Cirva   Mardin (Midyat, Kızıltepe), Batman (Gercüş, Kurtalan, Beşiri)

(E) Çiya  

(E) Çoli   Şırnak, Hakkari, Batman

(K) Çuçi  

(E) Çuço  

(E) Çuro  

(E) Danko  

(E) Dedo   Adıyaman, Urfa, Malatya

(K) Dehile   Şırnak (İdil, Uludere), Eruh

(K) Delal  

(E) Delal  

(E) Deli   Urfa, Mardin, Siirt

(E) Delibaş   Muş, Bitlis

(E) Delil  

(K) Delila   Şırnak, Hakkari

(E) Delli   Mazıdağı

(E) Dello  

(E) Dengin   Kahta

(E) Dengir   Kahta

(E) Derbas  

(K) Derdi   Bingöl (Solhan, Genç, Merkez)

(K) Derdinaz   Muş, Bitlis (Mutki)

(K) Derdo   Muş, Bitlis (Mutki)

(E) Dersim  

(E) Dijvar  

(K) Dilan  

(E) Dilbirin  

(K) Dilgeş  

(E) Dılovan  

(E) Dino  

(E) Dırbaz   Van, Hakkari, Şırnak

(E) Dirbo  

(E) Dirih   Bingöl, Palu, Diyarbakır (kuzey kesimi)

(K) Ditin  

(E) Divali   Hakkari, Beytüşşebap, Pervari, Van

(E) Diyadin   Diyarbakır, Bingöl, Siirt, Mardin

(E) Dodo   Derik, Viranşehir

(K) Dori   Hakkari, Şırnak

(K) Dotmir  

(K) Dülşah   Diyarbakır, Urfa (Siverek)

(E) Ebettin   Kulp, Sason, Kozluk

(K) Ebrize   Mardin

(E) Edo  

(K) Edremit  

(K) Edul  

(K) Eğrice  

(E) Ehdünür  

(K) Elfesiya   Ağrı, Erzurum (güney), Bingöl, Muş, Bitlis, Van, Batman

(E) Elfesiya   Ağrı, Erzurum (güney ilçeleri), Erciş, Malazgirt

(K) Elo  

(K) Elsinet  

(E) Emer  

(E) Emino   Mardin (Derik, Kızıltepe)

(K) Emo  

(E) Emo  

(K) Emoşi   Mardin

(E) Endeli   Pervari, Tatvan, Gevaş

(E) Enüş   Ergani

(K) Erdihan   Mardin (Nusaybin, Kızıltepe)+

(K) Erzan  

(E) Erzan  

(K) Erzi   Mardin+

(K) Erzo   Mardin, Diyarbakır, Urfa

(K) Esmanperi  

(K) Eşret   Van (Başkale)

(K) Esrin  

(E) Esveri   Ergani

(K) Evin  

(E) Evin  

(E) Evindar  

(K) Eytan   Mardin (Kızılepe, Midyat)

(E) Ezdinşir  

(E) Ezver  

(E) Faka   Eruh, Pervari, Bahçesaray

(K) Fakide   Hınıs, Tekman

(K) Fakite   Bingöl (Merkez, Solhan)

(K) Famile  

(K) Fatey  

(K) Fatım   Mardin, Siirt, Şırnak+

(K) Fedile   Diyarbakır, Batman, Bitlis, Muş, Van

(E) Felemez   Mardin

(K) Felemez  

(E) Fendi  

(K) Fendiye  

(K) Ferfuri   Erzurum (Hınıs, Tekman), Muş, Bitlis

(E) Ferhenk   Hakkari (Şemdinli, Yüksekova)

(E) Ferho  

(K) Ferice  

(E) Fermo  

(K) Fero  

(E) Ferzende  

(K) Ferzimelek  

(K) Ferzo  

(E) Ferzo  

(K) Fettum   Mardin (Derik, Mazıdağı), Urfa (Suruç)

(K) Fevruşa   Silvan, Kozluk, Sason

(E) Feyat  

(K) Feyruşah  

(E) Feyruşah  

(K) Feyruşan   Mardin (Savur)

(E) Feyyo   Derik, Siverek, Çınar

(E) Fidel  

(K) Fidel  

(E) Filit  

(K) Firince   Palu, Karayazı, Ağrı, Digor)

(E) Garibo   Nusaybin

(K) Garipşah   Diyarbakır (Silvan, Kulp), Muş

(E) Garzo   Sason, Mutki, Çermik, Çüngüş

(K) Gaze   Urfa, Diyarbakır, Batman, Hakkari

(K) Gazzo   Mardin

(E) Gedro   Urfa (Suruç)

(E) Gefo   Ağrı (Hamur), Van (Erciş)

(K) Geji  

(E) Gejo   Van, Ağrı (Doğubeyazıt, Diyadin), Iğdır

(K) Gemi   Bitlis

(E) Gemo  

(K) Gemra   Mardin (Derik, Kızıltepe), Urfa (Viranşehir)

(E) Genco   Diyarbakır, Mardin, Batman+

(E) Gendo   Siverek

(K) Gezizer  

(K) Gezo  

(E) Gezo  

(E) Giyap   Diyarbakır (Bismil, Çınar)

(E) Gorgo   Van (Çatak, Gürpınar), Pervari

(K) Gözi   Urfa, Mardin, Diyarbakır

(E) Gülettin  

(K) Güli  

(K) Gülnam   Hakkari (Şemdinli, Yüksekova)

(K) Günci   Bingöl (Genç), Palu

(K) Gurbet   Mardin, Diyarbakır, Batman, Hakkari, Van+

(E) Güro   Mardin (Mazıdağı), Bitlis (Hizan)

(K) Hacice  

(K) Haciye  

(E) Hado  

(E) Hafari   Malatya (Pütürge)

(K) Hafife   Mardin, Diyarbakır+

(E) Hafo  

(K) Hafsad  

(K) Hafso   Mardin (Ömerli, Nusaybin)

(K) Haile   Bitlis (Hizan, Tatvan, Mutki)

(E) Hakimo  

(E) Hakkari  

(K) Hali  

(E) Hali  

(K) Haliye  

(E) Hallo  

(E) Hamdin  

(E) Hamdo  

(K) Hamile  

(E) Hamo  

(K) Hamsa  

(K) Hamur   Varto, Karlıova

(E) Hamut  

(E) Hamzo  

(E) Hanabdal   Van

(E) Hanemir   Şemdinli

(E) Hani   Mardin

(K) Hanımşah   Diyarbakır, Muş, Bitlis+

(K) Hano  

(E) Hano  

(K) Hanpul   Eleşkirt, Sarıkamış, Tekman, Karlıova

(E) Harbi  

(K) Harbinaz   Bitlis, Siirt, Muş, Erzurum (güney kesimi)

(E) Hasanlütfü   Bingöl (Karlıova)

(E) Hasso  

(K) Havize  

(E) Havto  

(E) Haydo  

(K) Hayiç   Siirt, Şırnak

(K) Haysi  

(K) Hazal  

(K) Hazne   Mardin, Diyarbakır (güney kesimi), Batman, Siirt, Bingöl

(E) Hazni  

(K) Hede   Siverek

(K) Hedle  

(K) Hedo   Mardin (Kızıltepe, Mazıdağı), Diyarbakır

(E) Heja  

(E) Hejar  

(E) Helat  

(K) Heli  

(K) Helin

(K) Hemi   Hakkari (Çukurca), Şırnak (Beytüşşebap), Van (Çatak, Gevaş)

(K) Hemra   Diyarbakır, Urfa (Siverek), Mardin, Van, Hakkari

(K) Heremsi   Diyarbakır, Mardin

(E) Hesin  

(E) Hessam   Şırnak (Uludere, Cizre), Batman

(K) Heval  

(E) Heval  

(E) Hevedi  

(K) Heves  

(E) Heves  

(K) Hevi  

(E) Hevint  

(K) Heviş  

(K) Hevla  

(K) Hevzi  

(K) Heyifhan   Şırnak, Van

(K) Hezi   Muş, Bingöl, Diyarbakır

(K) Hezni   Mardin, Şırnak, Siirt

(E) Hilo  

(K) Hinaf   Van, Bitlis

(K) Hindistan  

(E) Hindistan  

(E) Hindo  

(K) Hinnar  

(K) Hino   Mardin, Suruç, Pervari

(E) Hino   Mardin

(E) Hırço  

(K) Hişri   Mardin (Dargeçit)

(E) Hişyar  

(K) Hitti  

(K) Hızım  

(K) Hizni   Siirt, Şırnak, Mardin

(K) Hizret   Hakkari

(K) Hodi  

(E) Hogır  

(K) Hohi   Mardin (Kızıltepe), Şırnak, Hakkari, Pervari

(K) Hori  

(E) Horik   Mardin (Mazıdağı), Urfa

(E) Horo   Kilis, Antep (Islahiye, Merkez), Maraş

(E) Horto   Derik, Siverek

(E) Hoşnav  

(E) Hoşo  

(K) Huhi  

(E) Human   Diyarbakır

(K) Humran  

(K) Hurşi   Beytüşşebap, Yüksekova

(E) İcat   Diyarbakır, Mardin

(K) İda   Urfa (Siverek), Mardin (Kızıltepe)

(E) İhsannuri  

(E) İlamettin  

(K) İme  

(K) İncaz   Diyarbakır, Urfa, Adıyaman

(K) İzmir   Bitlis, Batman, Muş

(E) Jihat  

(K) Jinda  

(K) Jiyan  

(E) Jiyan  

(E) Kado  

(E) Kalman  

(E) Kalo  

(E) Kamerizzaman  

(E) Kanco  

(K) Kanco  

(K) Kanite   Mardin (Nusaybin, Kızıltepe), Siirt

(E) Karabalık   Ağrı, Erzurum (Hınıs, Karayazı), Muş

(K) Kaşem  

(K) Kaside   Batman, Siirt, Şırnak

(E) Kaso  

(E) Kato   Mardin, Urfa

(E) Kava  

(E) Kavas   Urfa (Suruç), Kırşehir (Çiçkdağı)

(K) Kavi   Pertek, Van (Başkale)

(K) Kayoş   Elazığ (Palu, Maden, Merkez)

(K) Kayser   Van, Hakkari

(E) Kayser   Van, Hakkari

(K) Kazi   Van, Şırnak, Hakkari, Adıyaman

(K) Keji  

(E) Kejo  

(E) Kekeç  

(E) Kekil  

(E) Keko  

(K) Kelim   Şırnak

(E) Kendal  

(E) Kerevan  

(E) Kerro  

(K) Kesire  

(K) Keski   Urfa (Siverek, Viranşehir), Bingöl (Solhan)+

(K) Kesra  

(K) Kessüme   Mardin (Kızıltepe)

(K) Kevi  

(E) Keyfo  

(K) Kezo   Mardin, Urfa, Diyarbakır

(E) Kezo  

(E) Kikan   Mardin (Kızıltepe)

(K) Kimet  

(K) Kinayet  

(K) Kinni   Mardin, Diyarbakır, Urfa

(E) Kinno   Mardin, Diyarbakır, Urfa

(E) Kinyas   Van+

(E) Kırho   Mardin (Dargeçit, Nusaybin)

(K) Kırmızı  

(K) Kişmiş   Ardahan, Ağrı, Van, Bitlis

(K) Kitan   Van, Hakkari, Şırnak, Ağrı

(K) Kitti   Urfa, Mardin

(E) Kitto  

(E) Koçer   Diyarbakır, Elazığ

(K) Köçeri   Mardin

(E) Koçero  

(K) Kofi   Şırnak

(E) Köro  

(E) Köşker   Varto

(K) Koti  

(E) Koti  

(K) Kübar  

(E) Kubat  

(K) Kudi  

(K) Kuli   Dersim

(K) Kulilk  

(E) Kulink  

(E) Külük   Mardin

(E) Kürdi  

(E) Kürdo  

(E) Kuri   Van (Bahçesaray)

(K) Kütahi   Bingöl (Merkez)

(E) Kutas   Van, Hakkari, Uludere

(K) Kuti  

(K) Kutır   Hakkari, Beytüşşebap

(E) Kutto  

(K) Laleş   Şırnak, Silopi, Batman, İdil, Bismil

(K) Lali  

(K) Lalihan   Van (Gevaş, Gürpınar), Bitlis (Tatvan, Hizan)

(K) Lato  

(E) Lavik  

(K) Layiha   Diyarbakır, Siirt, Batman

(K) Leto   Mardin

(E) Lezgin  

(E) Lobut   Ergani, Maden, Alacakaya

(E) Loli   Mardin (Derik)

(K) Lüksiye   Nusaybin, Midyat

(E) Mado  

(E) Mahşuk   Diyarbakır (Lice, Silvan), Bingöl (Genç), Bitlis (Mutki, Hizan)

(E) Mahsum   Diyarbakır, Mardin, Batman, Bingöl

(E) Mahsun  

(K) Mambiz   Şemdinli

(E) Mamezer   Hakkari

(E) Mami  

(K) Mami  

(E) Mamo   Antep, Maraş (Pazarcık, Elbistan, Nurhak), Adıyaman (Besni), Malatya (Akçadağ)

(K) Mantık   Van (Çaldıran, Muradiye)

(E) Mao  

(K) Mardin   Cizre, Silopi

(K) Mariyete  

(K) Medya  

(E) Mekko  

(K) Melesi   Mardin, Batman, Şırnak

(K) Memi  

(K) Menci   Mardin, Urfa, Diyarbakır

(K) Menco   Mardin (Derik, Mazıdağı)

(K) Menfa  

(E) Menfi  

(K) Menfiat  

(K) Menfiye  

(K) Meni  

(K) Menice  

(K) Merese   Siirt, Batman, Bitlis

(E) Merhas  

(E) Meto  

(K) Meyan   Hakkari, Şırnak

(K) Meymo   Diyarbakır, Mardin, Batman

(E) Miço  

(E) Mihdi   Mardin, Diyarbakır

(K) Mihdiye   Mardin, Diyarbakır

(E) Mihi  

(E) Miho  

(K) Mimi   Hakkari (Merkez, Şemdinli, Çukurca), Beytüşşebap; Kilis, Islahiye

(K) Minevver  

(K) Mini   Gerger, Siverek

(K) Minoş  

(E) Mirali  

(K) Miran   Van, Bitlis, Hakkari, Şırnak

(E) Miran   Van, Bitlis, Hakkari, Şırnak

(K) Mirari   Hakkari, Şırnak, Mutki

(E) Miraz  

(E) Mirbahattin   Ağrı, Van (Erciş, Muradiye, Çaldıran)

(E) Mirbey   Bingöl (Merkez, Karlova), Palu

(E) Miro  

(E) Mirsevdin  

(E) Mirzeydin   Diyarbakır

(E) Mirzo  

(K) Miski   Şırnak (Uludere)

(E) Miskin   Mardin, Batman, Şırnak

(K) Miskine   Mardin (Dargeçit, Nusaybin), İdil

(E) Mişko   Mardin, Şırnak

(E) Mizgefti  

(K) Mizgin  

(E) Mizgin  

(K) Momi   Mardin (Derik, Mazıdağı)

(E) Moro   Van, Muş, Ağrı

(K) Muşi  

(K) Nalin  

(K) Nariban   Diyarbakır (Kulp, Silvan)

(K) Narinç   Van (Gevaş, Bahçesaray, Çatak, Gürpınar), Şırnak (Uludere)

(E) Navhoş  

(K) Naze  

(K) Nazi  

(K) Nazo   Mardin, Diyarbakır, Urfa, Hatay

(E) Nehri  

(E) Nercivan  

(K) Nezete  

(E) Nizar  

(K) Nupelda  

(K) Nurşin  

(E) Nuvar  

(E) Ömero  

(E) Omo  

(K) Ördek  

(K) Papo   Elazığ, Pertek, Çüngüş, Ergani

(K) Paşiye  

(K) Pelda   Diyarbakır

(K) Perdeneşin   Diyarbakır (Silvan, Bismil), Batman (Kozluk)

(K) Perinaz  

(K) Perişan   Erzurum (Güney ilçeleri), Ağrı, Van, Bingöl, Muş, Batman, Diyarbakır kuzeyi

(K) Perisiman   Malazgirt, Hınıs

(K) Pero  

(E) Peşeng  

(E) Peşmerge  

(E) Peyal   Van (Gevaş, Çatak, Gürpınar)

(K) Peyam   Suruç

(K) Peyruze   Mardin (Midyat, Nusaybin, Savur)

(E) Piço  

(K) Pijan   Uludere

(E) Pilink  

(K) Piltan  

(E) Piltan  

(E) Piran  

(K) Pirbez   Şemdinli

(E) Piresim   Diyarbakır (Lice, Silvan, Hazro)

(E) Pirhasan   Keban

(E) Pirmus   Hakkari, Şırnak

(E) Piro   Mardin (Derik, Kızıltepe), Hakkari

(E) Piroz  

(K) Piruze  

(E) Pişar  

(K) Piti  

(K) Poreş  

(K) Porsor  

(K) Porzirin  

(E) Püçük  

(K) Pujan   Uludere, Beytüşşebap

(K) Puri   Şırnak, Hakkari

(K) Püten   Bingöl

(E) Razo  

(E) Reber   Şırnak (Silopi, Cizre)

(E) Regent  

(E) Remo  

(E) Renas  

(K) Reşi  

(K) Revşan   Erzurum (güney kesimi), Van+

(K) Revşe   Mardin, Batman

(K) Revşen   Hakkari

(K) Revşi   Mardin, Batman

(K) Revzete  

(E) Reyso  

(K) Rindi  

(E) Rişvan   Kırşehir, Aksaray

(K) Rizbar   Van, Hakkari, Şırnak

(E) Rızgan  

(E) Rızgar  

(E) Rızgo  

(K) Rızkat  

(E) Rızkı   Van

(K) Rızkiye   Diyarbakır

(E) Robin  

(E) Rodi  

(E) Roj  

(K) Rojbin  

(E) Rojbin  

(K) Rojda  

(E) Rojda  

(E) Rojen  

(E) Rojhat  

(K) Rojhat  

(K) Rojin  

(E) Rojvan  

(E) Romi  

(E) Rona  

(K) Ronayi  

(E) Roni  

(K) Rozan  

(K) Rozerin  

(E) Rubar  

(K) Rubaşe   Muş, Erzurum (Güney kesimi), Bitlis

(K) Ruken  

(E) Ruken  

(E) Rumet  

(K) Ruskat  

(E) Rutbettin  

(K) Şabey   Elbistan

(K) Sabrinaz  

(K) Sacire   Urfa, Diyarbakır, Adıyaman

(E) Saço  

(E) Sadat   Mardin

(K) Sadat   Mardin

(E) Sadin   Diyarbakır

(K) Safo  

(K) Şağı  

(K) Şaha   Mardin, Urfa

(K) Şahinebat  

(E) Şaho  

(E) Salo  

(K) Salo  

(K) Sarete  

(K) Sari   Mardin+

(K) Sarice   Hakkari (Yüksekova, Şemdinli)

(K) Sarya   Van, Hakkari, Şırnak

(E) Şavak  

(K) Sedo   Muş, Bitlis (Mutki)

(K) Sekra  

(E) Şemdin  

(E) Semo  

(E) Senanik  

(K) Şengi  

(K) Şeni  

(E) Şerefhan  

(E) Serhenk   Hakkari (Yüksekova), Van (Başkale)

(E) Serhildan  

(E) Sertip  

(E) Seruhan   Mardin

(E) Servan   Diyarbakır, Mardin, Urfa

(K) Sev   Şemdinli

(K) Sevahir   Bingöl (Karlıova), Erzurum (Çat, Tekman)

(E) Sevdin  

(K) Seve   Diyarbakır, Mardin, Batman

(E) Şeveş  

(E) Seydo  

(E) Seydoş   Derik

(E) Şeyhamit   Elbistan

(E) Şeyhmus   Mardin, Diyarbakır

(E) Seyitgül   Muş (Merkez, Varto), Van

(E) Seyithan   Diyarbakır (Lice, Kulp, Hazro)+

(K) Seyrani   Mardin

(E) Seyreddin   Mardin

(K) Seyri   Mardin, Diyarbakır, Bitlis

(K) Seyro   Mardin, Diyarbakır (Çınar)

(E) Siahmet   Bitlis (Mutki)+

(E) Şiar  

(E) Şibli  

(K) Sican   Adıyaman (Merkez, Çelikhan)

(K) Sidal  

(E) Sidal  

(K) Sidar  

(E) Sidar  

(K) Sıdo  

(K) Sifi   Mardin, Şırnak

(K) Sikal   Şırnak (Silopi, Beytüşşebap)

(K) Şilan  

(E) Silo  

(K) Sılto   Mardin

(K) Simanperi   Van, Ağrı, Bitlis

(K) Simensa   Mardin (Derik, Kızıltepe)

(E) Simo  

(K) Şimşat   Muş, Bitlis

(K) Şini   Diyarbakır (Dicle), Elazığ (Palu)

(E) Sino   Urfa, Mardin, Diyarbakır

(E) Şino  

(E) Sipkat  

(E) Şir  

(E) Siraç   Bingöl, Dİyarbakır, Mardin

(E) Şiro  

(K) Sisi   Tüm Kürt bölgeleri

(E) Şivan  

(K) Sivi  

(E) Siyabent  

(K) Soni   Van (Başkale), Beytüşşebap

(E) Şoreş  

(K) Sori   Şırnak, Mardin

(K) Sose  

(K) Sosi  

(K) Sosun  

(E) Sosun  

(E) Subat   Siirt+

(K) Süstem   Bitlis (Mutki), Muş

(E) Tajdin  

(E) Takyettin   Siirt, Batman, Bitlis, Diyarbakır

(K) Taybet   Mardin, Şırnak

(E) Tayran  

(K) Tebrize   Van (Çatak, Bahçesaray), Hakkari

(K) Teklife  

(K) Teknaz   Bitlis, Siirt, Muş

(K) Telliye   Kulp, Lice, Kahta

(K) Tellizer   Van

(E) Tello  

(E) Tembel  

(E) Temer   Şırnak, Pervari, Çatak

(E) Temin   Kulp, Silvan, Kozluk

(E) Temo  

(K) Teri2   Hakkari (Yüksekova)

(E) Tero  

(E) Teto   Hakkari (Şemdinli ve Çukurca)

(E) Tevekelli   Diyarbakır (Silvan, Kulp), Muş

(E) Tevfo  

(E) Teymen  

(E) Teymur  

(K) Teyran   Palu

(E) Ticir   Beytüşşebap

(K) Tilli  

(E) Tillo  

(K) Tınca   Cizre

(E) Titan  

(K) Toli   Beytüşşebap

(K) Tozan   Derik

(K) Tozey  

(E) Tozo  

(K) Tuhfetullah   Hani

(K) Türko   Mardin, Urfa

(E) Türko   Mardin, Urfa

(E) Übeyit  

(K) Ünize   Bingöl (Solhan, Karlıova)

(E) Utman   Urfa (Suruç, Bozova)

(K) Utti   Mardin, Urfa

(E) Vechettin  

(K) Vecide   Bingöl, Siirt+

(E) Yadin  

(E) Yado  

(E) Yansur   Genç, Hani, Palu

(K) Yekbun  

(E) Yekbun  

(E) Yeko  

(K) Yesribe   Mardin, Diyarbakır

(E) Yesrip   Mardin, Diyarbakır

(K) Yüsra   Mardin+

(E) Yüsrü   Ergani

(K) Yüzbin   Kozluk, Sason, Silvan

(E) Zana  

(K) Zedeli  

(E) Zeko  

(K) Zelal  

(K) Zerdi   Varto, Hınıs, Tekman, Tercan

(E) Zerdin  

(E) Zerduş  

(K) Zere  

(K) Zeri  

(K) Zerinaz  

(K) Zeriye  

(K) Zero  

(E) Zero  

(K) Zeruk   Şanlıurfa (Siverek, Hilvan, Viranşehir)

(K) Zevre   Diyarbakır, Batman

(E) Zeydin   k

(E) Zeydo  

(K) Zeyi   Ağrı, Bingöl, Tunceli

(K) Zezi   Ağrı, Van

(K) Zilan  

(E) Zilan  

(E) Zilfo   Elazığ, Malatya, Maraş (Pazarcık)

(K) Zilfo  

(K) Zimzima   Şırnak, Van, Bitlis

(E) Zinar  

(E) Zinaver   Midyat, Nusaybin, Dargeçit

(K) Zini  

(K) Zino  

(E) Zirar   Hakkari (Şemdinli)

(K) Ziravik   Şırnak, Siirt, Bingöl

(K) Ziri   Bitlis, Mardin, Siirt, Hakkari

(K) Ziva   Bingöl (Merkez, Genç), Palu

(K) Zivi  

(K) Zozan  

(E) Zozan  

(K) Zümeyran   Şırnak, Siirt, Van, Hakkari

  

ALEVİ KÜRT ADLARI

(K) Ahçik   Hınıs, Varto

(K) Aris  

(K) Aşey   Elbistan, Pazarcık

(E) Bozali  

(E) Çamo  

(E) Canbaba  

(K) Efey   Malatya (Akçadağ, Hekimhan)

(E) Efo  

(K) Gülo   Maraş (Pazarcık), Sivas (İmranlı, Refahiye), Erzincan (Tercan)

(K) Hanarzu   Sivas (İmranlı, Zara), Erzincan (Refahiye)

(K) Harsi   Varto, Hınıs, Erzincan, Tunceli, Kiğı

(E) Hıdo  

(E) Hürşehit   Malatya (Hekimhan, Arapkir), Sivas (Divriği)

(K) İsey   Pazarcık, Elbistan, Akçaday

(K) Kıllı  

(K) Oğey   Akçadağ

(K) Pirey   Maraş (Pazarcık), Malatya (Akçadağ)

(K) Temey   Elbistan, Adıyaman

(E) Uco  

(E) Uso   Maraş, Antep

(E) Zilfo   Elazığ, Malatya, Maraş (Pazarcık)

(K) Zizey   Elbistan, Afşin, Akçadağ

  

DERSİM ADLARI

(E) Alibinat   Pülümür, Nazımiye

(E) Alihıdır  

(K) Ane  

(E) Bayi  

(E) Bertal  

(K) Çaki   Hozat, Pertek

(E) Cansa  

(E) Düzali   Dersim (Merkez, Nazımiye)

(E) Efter  

(K) Emoş  

(K) Finci  

(K) Fintoz   Pülümür, Nazımiye

(K) Gayal   Pülümür, Nazımiye

(K) Haskar   Mazgirt, Nazımiye

(K) Haycan  

(K) Kumi  

(E) Lillo  

(K) Meneş  

(E) Munzur   Dersim

(K) Ordi   Dersim (Ovacık, Hozat)

(K) Pelgüzar  

(E) Saycan  

(E) Seyitmahmut   Nazımiye

(K) Sisan   Mazgirt, Karakoçan

(E) Teslim  

(K) Ukuş  

(K) Yemiş  

  

  

ARAP VEYA KÜRT ADLARI

(E) Abdulalim   Siirt, Batman, Bitlis

(E) Anter   Hatay, Urfa, Mardin, Kurtalan

(E) Arfo   Midyat

(K) Avaş   Mardin, Urfa, Diyarbakır, Antep

(K) Bedre   Hatay, Mardin

(E) Birho   Urfa, Cizre

(K) Cazik   Mardin (Nusaybin, Midyat)

(E) Cedan   Urfa

(E) Deham   Mardin (Ömerli, Kızıltepe), Siirt (Pervari, Eruh), Urfa (Akçakale, Harran)

(E) Diyap   Hatay, Adana, Mersin+

(K) Elbiren   Midyat, İdil, Nusaybin

(K) Emen   Mardin (Savur)

(E) Faraç   Mardin, Hatay

(K) Fasla   Mardin

(K) Fıdda   Mardin (Kızıltepe), Urfa (Viranşehir, Akçakale)

(K) Genduha   Urfa (Viranşehir)

(E) Gülo  

(K) Habo  

(E) Habo  

(K) Hacire   Urfa, Mardin, Diyarbakır

(K) Hani  

(K) Hanimi   Mardin

(K) Hanse   Urfa, Mardin

(E) Hanuş  

(K) Harba   Mardin, Urfa, Hatay

(K) Hayzeran   Hatay (Samandağ, Merkez), Şırnak (Uludere, Beytüşşebap), Van (Gürpınar, Çatak)

(E) Hıtman   Mardin (Merkez, Yeşilli)

(K) Hoda   Urfa

(E) İdan   Urfa (Akçakale, Harran), Mardin (Derik)

(K) İde   Urfa, Mardin

(E) İdo  

(K) İzgayra   Mardin (Midyat, Nusaybin), Batman

(E) Küleyp   Mardin, Batman

(K) Kürdey   Urfa (Akçakale, Harran)

(K) Leymun   Urfa+

(E) Makso   Nusaybin, Midyat

(K) Nofa   Urfa, Halep

(K) Redde   Mardin, Urfa

(K) Şiha   Urfa, Mardin, Hatay

(K) Yazi   Urfa, Mardin

(K) Zerga   Mardin, Urfa, Hatay

Aday, Şahnazar, Malkoç

Aday, Cem Dilçin’in ve TDK’nın kişi adları sözlüklerine göre “bir görev için önerilen kimse” anlamındaymış, yani namzet. Çek ediyoruz. 24 canlı örnek arasında bu manada isim alabilecek şehirli vatandaş iki veya üç kişi. Diğerlerinin hepsi Midyat ve Nusaybinli Süryani. Tabiatiyle kastedilen Hz. Addai ܐܕܝ : İsa’nın on iki havarisinden biri, Suriye diyarına Hıristiyanlığı tebliğ eden muhterem. Yunanca İncilde adı Thaddeos diye geçer, Ermenicede Tateos Թադէոս veya Tatos kullanılır. Hatta Hemşin’de adını oradaki eski manastır veya adak yerinden alan Tatos Dağı da var.

Demek ki neymiş? Dilçin ve TDK ve onların temsil ettiği zihniyet Türkiye nüfusunun %12 buçuğunu veya daha azını tanıyormuş.

*

Nazar adını taşıyan TC vatandaşlarının yarıya yakını Ermeni. Ermenilerde Nazaret adının kısaltımıdır. Yani Nasıra, Filistin’de İsa’nın memleketi olan şehir. İslamlarda ise ezici çoğunluk Kürt. Tahminimce nazar (“bakış, göz”) değil nezir (“adak”) kastedilmiş.

Keza Şahnazar. Tüm örnekler Alevilerin yoğun olduğu yerlerden geliyor. Sanırım Şahnezir, yani “Şah’a adanmış”. Şah burada Allah veya Hz. Ali anlamında.

*

Ayhan Başoğlu'nun Malkoçoğlu çizgi romanları sayesinde milli muhayyilede yer alan Malkoç adıyla ilk kez 1400 yılı civarında Sivas’ta vali olan Malkoç oğlu Mustafa Bey’de karşılaşıyoruz. Bu zatın soyundan gelenler Bulgaristan’daki Niğbolu ve Silistre’de 1500’lerin ortalarına dek dört beş nesil ali kıran baş kesen olmuşlar; akıncılıkla, yani şimdiki deyimiyle teroristlikle geçinmişler.

Malkoç nedir ve ne demektir bilen yok. Sanırım Franz Babinger ortaya attı, acaba Bosnalı Malkoviç’lerden midir diye. Malkoviç Sırpça “küçükoğlu”, yaygın bir soy adı, hatta Amerikalı aktör de var John Malkovich. Gerçek olsa hoş olurdu kesin. Fakat maalesef değil, daha doğrusu dayanağı pek zayıf. Malgaç diye bir unvan bazı Türk devletlerinde karşımıza çıkıyor; birkaç yerde de yer ve sülale adı. Onunla ilgili olsa gerek. Fakat anlamı ve kökeni muğlak bir kelime.

Bilginin nasıl virüs gibi “ürediğine” dair ufak bir örnek. Türkçenin ilk modern sözlüğü diyebileceğimiz Ahmet Vefik Paşa sözlüğü 1876 tarihinde malkoç için “akıncılar ocağı sergerdesi ve Niğbolu mutasarrıfı meşhur hanedan” demiş. 25 sene sonra Şemseddin Sami sözlüğünde malkoç “1. sabıkta akıncılar ocağının sergerdesi 2. meşhur bir eski hanedan”. Dikkat ediniz, iki tane rakam ekleyince anlamın nasıl kaydığını gördünüz mü? Vefik Paşa’da hanedan adı, yani özel isim; Sami Bey’de özel ada ek olarak bir unvan. TDK Türkçe Sözlük’e gelince (1955 basımı) soy adı gitmiş, geriye kalmış “malkoç: akıncılar ocağının başı”. Oysa ki yok öyle bir unvan. “Hilmi Bey seni malkoç tayin ettik, Zühtü Bey de malkoç yardımcısı” diye bir şey olmuyor.