Covidden kim ölmüş?

Birinci tabloda seçili ülkelerde ve dünyada COVID vaka ve ölüm istatistiklerini görüyoruz. Genellikle güvenilir bir kaynak kabul edilen Worldometer sitesinden aldım. https://www.worldometers.info/coronavirus/.

ÖLÜM ORANLARI

1. Covid+ vakalarında dünya genelinde ölüm oranı %2.2. ABD ile tüm Avrupa ülkelerinin oranları 1.7 ile 2.8 arasında değişiyor, yani dünya geneliyle tutarlı. Bu ülkelerde test oranları çok yüksek olduğu için tespit edilen vaka sayısının gerçek vaka sayısından çok sapmadığı varsayılabilir. Eğer sapıyorsa, tabii ki ölüm/vaka oranı daha düşük çıkacaktır.

2.      Türkiye’de ölüm oranı %1. Ortalamadan büyük sapma gösteren bu rakam a) sağlık sisteminin olağandışı başarısıyla, veya b) gerçek rakamların saklanmasıyla açıklanabilir. Aynı iki ihtimal %0.8 gösteren İsrail için de geçerlidir.

3.   Hastalığın niteliği değişmedikçe öldürücülük oranının da büyük değişkenlik göstermemesi gerekir. Dolayısıyla vaka sayısı on katına çıksa da bu oran aşağı yukarı aynı kalacaktır.

4.      Ölüm sayısı birçok ülkede “covid teşhisini izleyen 28 gün içinde ölenler” veya buna benzer bir şekilde tanımlanıyor. Bu konuya aşağıda tekrar değineceğiz.

BULAŞMA ORANLARI

5.      Dünya genelinde bir yıl içinde bulaşma oranı %1.1 görünüyor. Bu güvenilir bir rakam değil, çünkü doğru dürüst test etmeyen veya test sonuçları güvenilir olmayan birçok ülke var.

6.      En yüksek bulaşma oranı %6.4 ile ABD’de. Onu %5.1 ile İsrail, %4.1 ile Fransa, %3.9 ile UK izliyor. Diğer Avrupa ülkeleri ile Rusya %2 civarında. Türkiye %2.7 ile ortalamadan çok uzak değil. Hindistan’daki %0.7 gerçeğin epey altında olabilir.

7.      Bir yıl içinde toplam covid+ ölümlerinin nüfusa oranı %0.02 ile %0.11 (on binde iki ile on binde 11) arasında oynuyor. Salgın devam eder veya kontrolden çıkarsa bu oranlar elbette zamanla yükselecektir.

8.      Salgınla ilgili en katı tedbirleri alan Batı ülkelerinde bulaşma oranları yüksek (6.4, 4.1, 3.9, 2.0). Minimum düzeyde tedbir alan İsveç ve Brezilya’da bulaşma oranları aynı düzeyde (4.3 ve 3.6). Uzun süre hiç tedbir almayan Meksika’da oran 1.1. Katı tedbirler aldıktan sonra on milyonlarca insanın üstüste yığılmasına seyirci kalan Hindistan’da oran 0.8. Bu verilerden, kapatma tedbirleriyle virüsün yayılım oranı arasında kayda değer bir korrelasyon bulunmadığı sonucu çıkarılabilir.

İkinci tabloda ABD’nin resmi kamu sağlığı kurumu olan Centers for Disease Control’un ABD ölüm ve yaş istatistiklerini görüyoruz. Resmi siteden aldım. https://www.cdc.gov/nchs/nvss/vsrr/covid_weekly/index.htm

9.   İlk göze çarpan nokta toplam covid ölümleri sayısındaki tutarsızlık. 3 Ocak itibariyle ABD’de toplam covid ölümü sayısı Worldometer’e ve oradan veri alan tüm medya organlarına göre 360 bin idi. New York Times gazetesi 3 Ocak itibariyle 352 bin, Johns Hopkins Coronavirus Resource Center 350 bin rakamını veriyor. Oysa konuyla ilgili federal kurumun resmi verilerine göre rakam 30 Aralık itibariyle 301 bin. %20’yi bulan bu farkı açıklayacak bir bilgiye ulaşamadım.

10.   CDC sitesi, popüler medya kanallarının aksine “covid ile ölenler” ile “covid artı zatürreden ölenler” gruplarını ayrı ayrı veriyor. İlk gruba covid+ teşhisi konduktan sonra 28 gün içinde herhangi bir nedenle, örneğin trafik kazası veya kanser nedeniyle ölenler dahil. Oysa covid’in doğrudan ölüme yol açan tek bilinen komplikasyonu zatürre yani pnömoni. Dolayısıyla covid’in ölümcüllük düzeyine ilişkin asıl göz önüne alınması gereken sayılar G ve H kolonlarındaki “covid+pnömoni” verileri olmalı. Ya da belki hakiki rakam bu ikisinin arasında bir yerdedir.

11.   ABD’de resmi rakamlarına göre bir yılda covid “ile” ölenlerin toplam nüfusa oranı on binde 11 değil on binde 9 imiş. Covid’in yol açtığı pnömoni sonucunda ölenlerin oranı bir yılda on binde 4.

12.   ABD’de 2020 yılında 2,902,000 kişi ölmüş. Ölenler arasında covid “ile” ölenler CDC’ye göre 301,000 kişi yani %10.3, covid’in yol açtığı pnömoniden ölenler ise 138,000 kişi yani %4.7. Covid’in yol açtığı pnömoni nedeniyle ölenlerin %21’i 65 yaşının altında. Kalan %79 65 yaş ve üstü grubunda.

13.   65 yaşından küçük olan insanların her on binde biri (274 milyonda 28 bin 500), 65+ yaşındaki Amerikalıların ise on binde yirmisi (54 milyonda 110 bin)  2020 yılında covid’in yol açtığı komplikasyonlar sonucunda hayatını kaybetmiş.