Kürtçe yer adları sözlükçesi

Türkiye'de Kürtçe kökenli olduğunu değerlendirdiğim 3200 dolayında yer adında belli bir sıklıkta rastlanan yapı birimlerinden bir seçme. Kürtçe bilmeyen birinin derleyebileceği sözlük bu kadardır. Düzelten ve fikir veren olursa memnun olurum.

Aş	Değirmen. Beraş “değirmen yanı”.
Av	Su. Berav “su yanı”, Delav “yalak, oluk, kanal”.
Ava	Tamlamaların ikinci unsuru olarak Farsça/Türkçe abad karşılığıdır. “İmaret, mamure, şenlendirilmiş (imar ve iskan edilmiş) yer” anlamına gelir. Vezîrava, Melkava, Mîrava.
Ayn/Eyn	Arapça ve Kürtçe (özellikle Urfa ve Botan lehçelerinde) “göze”. Çoğu örnekte Arapça ile Kürtçeyi ayırt etmek güçtür.
Ban	Ev, dam. Banasalara “ordu evi, karargâh”.
Bav	Baba. Bavık, Babık “dede” veya “baba” anlamında.
Bavîn	Babalık, baba yerine geçen kimse. Bavîna çoğul.
Baz	Şahin. Ermenice aynı anlamda paz kullanılır.
Belut	Meşe.
Beroj/Beroc	Gün yanı, güney.
Best/Bast	Dere. Bastek “derecik”. Sadece Erzincan havalisinde görülen Brastik muhtemelen aynı sözcüktür.
Bidar	Bidar “ağaçlı”, Bîdar “ağaçsız”. Ayrıca bêdar “yoksul, sefil”. Yerel bilgi olmadan üçünü ayrıt etmek zordur.
Bîr	Arapça ve Kürtçe “kuyu, yer altı kaynağı”. Bîrik ve Bîrke “kuyucak” anlamında. Hakkari, Şırnak ve Siirt dolayında Bê/Bî ile başlayan çok sayıda Süryanice yer adıyla geçişme olabilir.
Çal	Çukur veya su çukuru, kuyu. Çoğul olan Çalkan/Çalxan “makber, mezarlık” anlamına gelebilir.
Çem	Küçük ırmak, akarsu. Çemik “derecik”.
Dêr, Deyr	Süryanice, Kürtçe ve Arapça “manastır”. Dêrik “küçük manastır, kilise”.
Dirêj	Uzun. Dirêjan Malatya ve Adıyaman’da aşiret adıdır.
Dîz	Hisar.
Dol, Dolik	Dere, vadi.
Gamêş	Su sığırı, manda. Gamêşvan “mandacı”.
Gelî	Boğaz, geçit.
Germ	Kürtçe “ılı”. Germav “ılısu, ılıca”. Aynı sözcük Farsçadan alıntı olarak Osmanlı resmi dilinde de görülür.
Gewr	Kır, kirli beyaz renk. Gewrik “kırca”.
Gir	Tepe. Girik “tepecik, höyük”.
Gol	Göl. İrani dillerle Türkçede eski çağlardan beri ortak olan bir kelimedir.
Gund/Gundik	Köy.
Havînge	Yazlık.
Hêştir	Deve veya katır. Hêştirban “deveci”.
Hop	Çok sayıda yer adında görülen bu sözcüğün anlamından emin değilim. Belki “gölet, yapay göl, baraj”.
Jêr, Jêrîn	Aşağı.
Jor, Jorîn	Yukarı.
Kani	Pınar, çeşme. Kanisork “kızılca pınar”, Kaniya Haso “Hasan pınarı”.
Kefer/Kefr	Aslen Süryanice “köy”.
Kela	Kale. Arapçadan alıntıdır.
Kevir	Taş. Kevirgewrik “akçataş”.
Koç	Göç. Koçik, Koçer, Koçgir “göçebe, yörük”. Türkçeden alıntı olabilir.
Kol/Qol	Kesik. Sıfat olarak “bodur, kısa”, ad olarak “hendek, ark” anlamına gelebilir. Kolik, Qolan.
Kom/Gom	Türkçe, Kürtçe ve Ermenice “ağıl, hayvan damı”. Komik/Komk Kürtçe “ağılcık” veya Ermenice “ağıllar” anlamına gelebilir.
Kop/Qop	Doruk, tepe.
Koz	Ağıl, özellikle “koyun ağılı”. Kozan çoğulu.
Kulek/Kûlek	Topal.
Kur	Oğul, evlat, soy, döl, sıpa. Aşiret ve soy adları çoğu zaman kur veya kurik ön adıyla belirtilir: Kurê Musa, Kurikê Etman, Kurêmillî. Kurikan “sıpacıklar” yalnız başına kullanıldığında muhtemelen “Kürtler, Kırolar” anlamına gelir.
Kurdîk/Kurdîkan	Aşiret veya kavim adı.
Kuştiyan	Kanlılar. Genellikle kan davası nedeniyle oluşmuş veya ayrılmış bir köyü belirtir.
Mal	Ev, hane, hanedan. Malabadi “Bad hanedanı”, Yekmal “tek hane” (tek aile anlamında).
Mam	Amca. Mehmed adının kısaltması da olabilir.
Merg	Çayır, otlak.
Mil	Kol. Bazı örneklerde “sülalenin kolu” anlamında milê ön adı melê “molla” olarak yorumlanmıştır. Ör: Mıledirej “uzunkol” > Molla Derveş.
Millî, Milan	Urfa ve Mardin kökenli büyük aşiret. Milan belki “kollu, dallı budaklı” anlamındadır.
Mîr	Bey. Mîran “beyler”, Mîrze “bey oğlu”, Mîrange “beyler yurdu”, Gundemîr “bey köyü”.
Newal	Vadi, dere.
Pag	Harabe, ören.
Pan, Panik	Yassı, yazı, düzce.
Pir	Köprü. Ancak pîr “dede, ata”.
Reş	Kara. Reşik/reşk “karaca”.
Sahrinc/Saxrinc	Türkçe ve Kürtçe “sarnıç”.
Ser	Baş. Serêgol “gölbaşı”, Serçeme “pınarbaşı”, Serpir “köprübaşı”, Serêsipî “akbaş”.
Sêv/Zêwî/Zevî	Sêv “elma”, zêwî “zaviye”, zevî “tarla” anlamındadır. Ayrıca “boğaz, geçit” anlamında zêwik bulunur. Çoğu örnekte ayırt edilemez.
Sipî	Ak. Avasipi/Avaspi “aksu”, Sipîndar “akağaç, kavak”.
Sor	Kızıl. Sorik/Sork “kızılca”.
Şikeft	Mağara, Şikeftikân “mağaralılar”. Çoğu yerde kaya yerleşimleri kastedilmiştir.
Şin	Mai/yeşil. Türkçesi gökçe. Avaşin “gökçesu”. Bazı örneklerde Ermenice şén “köy” yerine ikame edilmiştir.
Şor	Tuzlu yer, tuz batağı. Türkçede aynı anlamda kullanılır.
Tax/Taxik	Mahalle. Aynı anlamda Ermenicede kullanılır.
Xirbê	Tamlanan halinde “ören, viran” (Xirbêxelîl, Xirbêsorik). Arapçada aynı sözcük genellikle xirbet olarak telaffuz edilir. Tamlayan halinde xarab (Bajarêxarab, Tezxarab).
Zer/Zerk	Sarı. Alozerk “sarı erik”.
Zivînge	Kışla.
Zorava	Zorabad, zorla kurulmuş yer. Belki “mecburi iskân” anlamında. Tümü Kürt coğrafyasında 16 örnek.