Wednesday, January 17, 2018

Ermeni tarihçileri


Ortaçağda Ermeniler çok yazı yazmış diye dün belirttim. O yazıların önemli bir bölümünü vakanüvisler, yani yıl be yıl siyasi olayları kayda geçiren eski zaman tarihçileri oluşturur. İngilizcesi chronicler.
Aşağıda Ermeni vakanüvislerinin en tanınmışlarından bir kısmının listesini çıkardım. Sizin işinize yarar mı bilmem; benim işime yarayacağı kesin. Hemen hepsini çeşitli vesilelerle okudum da, kafamda bir sıraya koymayı denememiştim.
Rakamlar yaklaşık olarak vekayinamenin kapsadığı tarihler. Parantez içinde > ile gösterilen sayı, eser o tarihten sonra yazılmış olmalı demek. İsmin yanına parantez içinde yer adı belirtilmişse, vekayiname sadece o diyarın tarihine dair – Taron yani Muş, Vaspurakan yani Van, Ağuan yani şimdiki Azerbaycan’ın Gence tarafı.
İlk baştaki dört metin hayli problemli eserler. Agathangelos ve belki Pavstos Yunancadan çeviri olabilir; Zenob çok sonradan yazılmış veya aktarılmış bir metin; Khorenatsi güvenilir bir kaynak değil. Sonrakiler, zaman geçtikçe kalite ve güvenilirlik kazanmış.   
Hemen hepsinin İngilizce çevirileri şu adreste var: http://www.attalus.org/armenian/index.html . Tovma’nın Vaspurakan tarihi (copyright meselelerinden dolayı olmalı) yazık ki yok. Oysa Van-Hakkari bölgesel tarihi açısından hazine değerinde bir eserdir.
Agathangelos                                        250-330 (>450)
Zenob Glak                                             300-330 (>450)
Pavstos Buzant                                      319-384 (>450)
Movses Khorenatsi                               ...-428 (>450)
Ğazar Parpetsi                                       387-485
Sebeos                                                    572-660
Yovhan Mamikonian (Taron)              600-680 (>900)
Ğevond                                                   632-788
Tovma Artsruni (Vaspurakan)             851-904
Hovhannes Episkopos                          850-924
Ukhtanes                                                850-985
Movses Daskhurantsi (Ağuan)            ...-988
Stepanos Asoğik                                   888-1004
Aristakes Lastiverttsi                            1000-1072
Matteos Urhayetsi                               1000-1136
Mkhitar Goş (Ağuan)                            1130-1162
Kirakos Gandzaketsi                             1190-1241
Smbat Sparapet (Kilikya)                     951-1262
Antik Yunan ve Latin yazarlarından Armenia hakkında kapsamlı bilgi verenlerden birkaçını aşağıda saydım. Hepsinin modern dillere çevirileri internetten bulunabilir.
Herodotos (MÖ 5. yy), Ksenofon (MÖ 4.) Polybius (MÖ 2.), Strabon, Eski Plinius, Plutarkhos, Tacitus (MS 1.), Josephus, Appianus, Cassius Dio (2.), Ammianus Marcellinus (4.), Sozomen (5. yy), Prokopios (6. yy), Theophylaktos Simokatta (7.)...

22 comments:

  1. üstad..ermeni tarihinde kürtlerin yeri nedir??neden birbirlerini sevmezler,nasıl beraber yaşadılar..

    ReplyDelete
    Replies
    1. Türklerle ve diğer Müslümanlarla nasıl mecburen yaşadı iseler, Kürtler ile'de mecburen yaşamak zorunda kaldılar.

      Ermeni toplumunun 1915 gibi bir zulümle karşılaşmasına sebebiyet verecek en büyük hatası 1000 li yıllar ve sonrasında Anadolu'ya gelen İrani kavimlere (Türk-Tacik- Azeri-Kürt vb.) karşı, Antik çağlardan beri süregelen O medeni ve eğitimli tavrıyla bakması olmuştur.

      Evet yukarıda listelenenler sadece Ermeni toplumun yetiştirdiği Tarihçilerdir,
      ve diğer dallarda da Akademik tarihi kişilikler bolca mevcuttur.E tabi Ermeni toplumuda böyle olmalıydı zaten...çünkü evinin eşiğinin duvar komşusu Yunanlar vardı ki,Atina ekolünün sahipleri idiler.Üzüm üzüme baka baka kararır.

      Sorun şu, Medeni olanın, nüfus doğum oranı az olur, Medeni olanın işi kılıçla değil,Kalemle,Kitapla ve Zanaatla olduğu için, Medeni olan evini barkını hatta ırksal özelliğini bile koruyamaz.Evet, ve Barbar olan Medeni olanı yutar, Bu, bu Dünyanın ve bu coğrafyanın döngüsel olarak her devirde yaşanan ve gelişen kanunu'dur.

      Aynı kanunsal durum, şu anda Türkler ve Kürtler arasında yaşanmaktadır.

      Delete
    2. adsız aynen ermenıler buranın esas kadım halkı. ama kürtler 5000 yıllık kürt tarıhı saçmalığını savunuyor geçmısın türklerı gıbı

      Delete
  2. Teşekürler,yazdığınız herşey Türkiye tarihini anlamak için gerekli şeyler.Anlamadığım,bu iyiliği bize neden yapıyorsunuz?

    ReplyDelete
  3. Merhabalar, orta-çağ da Malatya Arapgir bölgesinde kurulmuş bir Yahudi devleti olduğunu duydum ama bilgi bulamıyorum. Nerelere bakmam gerekir?

    ReplyDelete
    Replies
    1. Malatya'da azınlık olarak elbette en fazla Ermeniler meskûndu, ayrıca bir zamanlar büyük sayılabilecek bir Yahudi nüfusu da yaşıyormuş. İlçelerinde de Yahudi kabristanı olduğu söylenen yerlerin varlığını duymuştum.

      Delete
    2. Bunu buldum ama gerçekten yahudi olup olmadıklarını anlayamadım: https://www.britannica.com/topic/Bagratid-dynasty-Armenian-dynasty

      Delete
    3. Biraz sağduyu lütfen!!!

      Bagratuniler eski Ermeni feodalizminin önemli hanedanlarından biridir. Bunların "resmi tarihini" yazan Khorenli Movses ailenin kökünü Davut Peygambere dayandırır. Bilumum Türk soylarının Horasan'a, Kürt hanedanlarının Muhammed'in ensarına dayandırılması gibi bir mitleştirme (dini anlatıya uygulayıp meşrulaştırma) çabasıdır. Yahudilikleri o kadar.

      Bagratuni'ler İspir'de, Kars'ta, Ani'de, Muş'ta hüküm sürmüştür. Malatya'da şubeleri yok. Ailenin başka bir kolu Gürcistan kralı olmuş, 19. yy başına kadar o makamı korumuş. Gürcistan Rusya'ya boyun eğdikten sonra da Çarlık aristokrasisinde mevki sahibi olmuşlar, general ve vali çıkarmışlar. Halen Gürcü Bagration'ların bir kolu İspanya'da, bir kolu Paris'te mevcut.

      Delete
    4. Malatyalı olduğum için ilgi duydum, tarihçi değilim, o nedenle bilgim de çok kısıtlı. Google'a baktıkça gördüğüm; bazı yahudi tarihçilerin de Bagratuniler'le yahudilik bağlantısı kurmuş olduğu:
      http://www.salom.com.tr/haber-97388-yahudi_asilli_ermeniler_pakraduniler.html

      Dediğim gibi yorum yapabileceğim konumda değilim, ancak bugünkü yaşadığımız dünya koşullarında baktığımızda, yönetici bir elitin, bu kadar koyu Hristiyan bir cemaate, Yahudi olduklarıyla övünmeleri anlamlı gelmiyor. RTE'nin Yahudi kökenli olduğunu açıklaması gibi bir şey. :-)
      Selamlar,

      Delete
  4. Hocam, 2014'ten " Marx'ta Hayat Yok " başlıklı yazı yeniden yüklenebilir mi acaba? Bazı arkadaşlara link vermek istiyorum.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Zaten yayında
      http://nisanyan1.blogspot.gr/2014/11/marxta-hayat-yok.html

      Delete
  5. Güzel ve sade kronolojik bir derleme olmuş hocam, teşekkürler.

    ReplyDelete
  6. Sevan Bey, Ermeni Türk evliligi icin felaket demişsin ama iki evliliğini de Türk ile yaptın diye biliyorum.
    Bu ne iştir kuzum?

    ReplyDelete
  7. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  8. İçinde 'The Vienna Circle'ın da geçtiği şu videoyu izlediğimde, aklıma siz geldiniz Sevan bey.

    Assos'ta felsefe:
    Bir 'Suç' Olarak Pozitivizm (Konuşmacı: Yaman Örs)

    https://www.youtube.com/watch?v=udV4_jO7y6M

    (1:12:54'ten sonra, Popper ile ilgili kısa ve düzeyli bir anlaşmazlık/atışma çok hoştu.)

    Acaba 'The Istanbul Circle' da var mıdır sizce? ;-)

    Keşke sizi Assos'ta veya başka agoralarda görebilsek, dinleyebilsek, kaç yıl oldu yoksunuz...

    ReplyDelete
    Replies
    1. Siz Samos'a buyurun. Kafiyeli olur.

      Delete
    2. Sevan gel hacı ya, farklı görüşlerdeyiz ama özledik seni. Gel Şirince'ye yine tanıma mühür vs, islamı ve Gazi'yi eleştir. Kızdır bizi. Severiz biz seni. Bu toprakların uçarı zeki hergele katır gibi inatçı nemrut çocuğusun sen.
      Yeter bu uzaklaşma, biran evvel hazırlığını yap gel. Olmaz öyle uzakta

      Delete
  9. Merhaba Sevan Bey, Ermeni tarihçiler Sümerlerle eşzamanlı varlık gösteren bir Aratta isimli bir devletten bahsediyor. Bu konuda bir bilginiz var mı?

    ReplyDelete
    Replies
    1. Ermeni tarihçilerle bir ilgisi yok. Sumer arşivlerinde adı sıkça geçen bir krallık. Özgün metinleri şurada bulabilirsiniz: http://etcsl.orinst.ox.ac.uk/

      Yeri bilinmiyor, bin türlü teori var.

      Delete
  10. 13. 14. ve 15. asırda Doryleon, Klaudiopolis, Nikea civârındaki siyâsi gelişmeleri en iyi hangi Hay kaynaklarında okuyabiliriz?

    ReplyDelete