Friday, January 26, 2018

Halim ve Selim 10: Kuran ahlakı (3)


HALİM – Hz. Muhammed’in tebliğinin tüm insanlığa şamil bir davet olduğu şüphesiz. Getirdiği Yasa da şu veya bu kavmi değil, tüm insanları, hatta tüm alemleri kucaklayan bir yasa. Mekke’de risalet yoluna girdiği günden itibaren insanlara dar aşiret ve kavim bağlarını aşmayı telkin etmiş, tek ve evrensel bir yargı merciine işaret etmiş. Sizin Enfal suresi analizinizde çizdiğiniz çatışmacı, dışlayıcı, partizan tablo ile bu temel mesajı nasıl bağdaştırabiliyorsunuz? Yoksa siz de Mekke öğretisi ayrı, Medine öğretisi ayrı diyenlerden misiniz?
SELİM – Bir mantıki çıkmazla karşılaşmış ve bunun sonucunda dönüşüm geçirmiş bence. Enfal’deki radikal vazgeçişin ipuçlarını, ondan bir önceki sure olan A’raf suresinde bulabiliriz. İpuçları Kuran metninin her yerine serpilidir, ama en derli toplu ifadesini Araf’ta bulur. Mekke’de “indirildiği” rivayet edilen surelerdendir. Medine’de din kılıcını eline almadan önceki Muhammed’in inançsızlarla giriştiği polemikte kapıldığı öfkeyi ve belki çaresizlik duygusunu çok iyi ifade eder.
Şöyle okuyorum ben A’raf suresini.[1]
İlk on ayet Allah teorisini özetler. Emredici ve uyarıcıdır (2, 3). Karşı koyamayacağınız kadar güçlüdür, emir ve uyarısına boyun eğmeyeni cezalandırır (4, 5). Her şeyi bilir (7), adildir (8), size verdiği nimetler için şükretmenizi ister (10). Sizi o yaratmıştır (11).
Bunu seslendirilmemiş bir soru izler: O halde insanlar niye kötü? Cevap: Çünkü şeytan onları yoldan çıkarır (11-27). Bu cevap, yanıtladığından fazla soru doğurur. Şeytanı Allah yaratmadı mı? (11) Şeytanın kötülük iradesi eğer Allah’tan neşet ediyorsa Allah kötüdür, Allah’a rağmen meydana gelmişse Allah acizdir (12). Allah şeytanı cezalandırdı ise neden tam cezalandırmadı, kötülüğe devam etmesine izin verdi (13-15)? Tanrı adil ve gafur ise şeytanın kendi iradesine karşı gelmesine neden müsamaha gösterdi (16-17)? Eğer insanları yoldan çıkaran şeytan ise neden şeytanı değil insanları cezalandırıyor (18)? İnsanı Allah yarattıysa, fıtratındaki zaaftan o sorumlu değil midir (19)? Şeytan Adem’i kandırdı ise Allah neden zamanında müdahale etmedi (20-22)? Geç mi fark etti? Neden yarattığını ıslah etmek yerine cezalandırma yolunu seçti (24-25)? Şeytanı Allah mı görevlendirdi (27)? Şeytanın işi insanı yoldan çıkarmak mıdır, yoksa yoldan çıkmış insanı Allah adına cezalandırmak mıdır?
Özetle: Kötülüklerin olduğu bir dünyada Allah hem adil hem kadiri mutlak olamaz. Eğer adil ise acizdir, eğer muktedir ise zalimdir.
Bir başka itiraz, bu sefer belki Gnostikler cephesinden: Bu dünya eğer Adem’in günahı yüzünden mahkum olduğumuz bir ceza diyarı ise, o zaman dünya nimetlerinden tamamen el çekmek gerekmez mi (32)? Cevap: Allah bu dünyayı şükretmemiz için yarattı. Sadece fuhşu (yani aşırılığı), bağyi (isyanı) ve hakka aykırı olanı yasakladı (33). Kafanıza göre kural uydurmayın, Allah’ın elçisine kulak verin (35). Resullere karşı gelenler ve onları yalanlayanlar cezalandırılacaktır (36).
Kilit geçiş işte burasıdır. Bu dünya Adem’in günahının, ya da şeytanın isyanının cezası mıdır? Yani problem insanın yaratılışındaki bir zaaf mıdır? Yoksa tek mesele iman ve itaat midir? Bir başka deyimle, insanın ruhundaki ateşle, yahut bilgi açlığıyla, yahut edep yerinin hassasiyetiyle ilgili derin ve ebedi ve belki Allah’ın bile çözüm bulamadığı bir sıkıntı mı var? Yoksa Allah’ın elçisine boyun eğip namazını kılar, cihadını yapıp beşte birini ödersen mesele çözülüyor mu?
Medine’ye ve ahlaki tükenişe giden yolun ilk taşı döşenmiştir.
Sessiz soru: Eğer kurtuluş yolunu bizzat Allah değil senin gibi bir ölümlü gösterecekse, neden ecdadımızın yolundan gitmeyelim (38)? Onlar da senin gibi ölümlü ama bilgeydiler. Cevap: Onlar cehennemde yanacaklar, hem sizi de yanlışa sevk ettikleri için çifte kavrulacaklar. Bize inanmayan zalimdir, cayır cayır yanacak, müthiş işkenceler çekecek, müminlerin rahatını görünce kahrolacak, yalvaracak, rezil olacak, biz de onlara gününü göstereceğiz, zerrece merhamet etmeyeceğiz, al sana (40-51).
Burada Allah’ın sözcüsünün öfkeye kapıldığını görüyoruz.
Soru: Şu hayatta senden bize zarar gelmez, içimiz rahat; öldükten sonrası da karanlık, dirileceğimiz ne malum (53)? Cevap: Altı günde alemleri yaratan, gök cisimlerini yöneten (ki bunları siz de Yahudi-Hıristiyan öğretisinden biliyorsunuz) elbette son Yargıya da muktedirdir (54). Yağmur yağdırıp ölü toprağı dirilten, ölüleri de canlandırır (57-58).
Soru: Senin elçi olduğun ne malum? Cevap: Nuh’u yalanladılar (59-64), Hud’u da (65-72), Salih’i de (73-79), Lut’u da (80-84), Şuayb’i de (85-93), Musa’yı da (103 vd.). Allah hepsini kahretti, kavimlerini helak etti. Sizin sonunuz da onlar gibi olacak (93-100).
Bu cevap mıdır, çaresizlik patlaması mıdır?
Dönüp dolaşıp aynı soruya geri dönülür. Eğer Allah’ın elçileri apaçık delillerle (beyyināt) geldi ise insanlar neden inanmadılar (101)? Cevap: Çünkü Allah onların kalplerini mühürledi. Peki Allah neden böyle bir haksızlık yaptı? Çünkü onlar nankördü, fasıktı, müfsitti (101-103). Peki onlar nankör vb. oldukları için mi Allah kalplerini mühürledi, Allah mühürlediği için mi nankör oldular? Cevap: Akıbetiniz kötü olacak, cehennem, ateş, azap vb.
Soru: Resuller Allah’la bizzat muhatap oluyor mu? Cevap: Allah asla görünmez, maddi sıfattan münezzehtir (143). Peki ne biliyorsun? Cevap: Dolaylı kanıtlar her yerde, şu dağlar, kuşlar, yıldızlar vb. Soru: Demek ki Allah’ın delilleri muğlak, beyyinattan değil. Cevap: Dilerse mucize de gösterir; dağ parçalanır (143), Musa’nın asası yılan olur (106-107), yerden on iki pınar fışkırır (160), firavunu deniz yutar (136). Öyleyse sen niye mucize göstermiyorsun? Cevap: Göstersem de fayda etmez, çünkü onların adeti budur, gafildirler, görseler de inanmazlar (146), cezalandırılacaklar (147). Allah dilerse gözlerini açardı (176). Fakat onlar köpek gibidir, çirkindir, zalimdir, delalet içindedir (177-178), hayvan gibidir, şaşkındır, sapıktır; onları cehennem için yarattık (179). Allah onları yoldan çıkardıysa bir daha doğru yola kimse getiremez (186).
Mantıki çıkmazdan öfke krizine giden yolu burada açıkça görmekteyiz. Cevap veremezsen bağır.
Kritik bir soru: Madem Allah’ın onları helak edeceği belli, ne uğraşırsın ya Muhammed (164)? Boşuna çaba değil mi? Bırak Allah kendi işini görsün, senin işlevin ne? Allah aracısız iş göremeyecek kadar aciz mi? Cevap iki şıklıdır ve her ikisi de son derece ilginçtir. Bir, Allah’a mazeret olsun (164), yargı günü “biz bilmiyorduk, haberimiz yoktu” demeyesiniz diye (172). İki, belki aranızdan kulak verip doğru yola gelen olur diye (164). Çünkü Allah cezalandırıcı (seriü’l ikab) olduğu gibi merhametlidir de (167). Bana kulak verir, doğru öğretiye sarılır ve namaz kılarsanız ödüllendirileceğiniz kesindir (170).
E hani Allah mühürlemişti, ceza kesindi, ne yapsan boştu? Cevap: Beni İsrail de buzağı yapıp ona taptı, Allah’ın gazabı sonsuzdu (152). Ama Musa Allah’a yalvardı, şefaat diledi, birkaç akılsız yüzünden ümmeti helak etmemesini istedi (155). Bunun üzerine Allah onlara birtakım şartlar koştu (156). Tevrat ve İncil’de müjdelediği ümmi nebiye itaat etmelerini emretti (157-158). Kurtuluşun tek yolu benim peşimden gelmektir.
Fakat bu cinnet, sen deli misin? Hayır deli değilim, size tehlikeyi haber veriyorum (184).
Niye tek yol sen olasın? Başka yol göstericiler, başka öğretiler de var. Cevap: Çünkü onlar ölü, ben hayattayım. Onlar size yol gösteremez, ben gösterebilirim (192-195, 197-198). Çünkü Allah benim dostum, bana kitap verdi. Salihlerin dostudur, ben salihim (196). MAdem hakikatin tek kriteri sensin, kafana göre ayet uydurmadığın ne malum (203)? Cevap: Ben sadece aracıyım, Allah konuşuyor.
HALİM – Sonuç ne peki? Ne demek istiyorsunuz?
SELİM – İman yolu IŞİD’e çıkar. Sonsuz tevekkül ve tevazuyla, hoşgörüyle ve belki bir ironi duygusuyla donatılmışsanız belki o akıbetten kaçınabilirsiniz. Aksi halde gideceğiniz başka yer yok.

Dipnotu
[1] http://www.kuranmeali.org/kuran/araf-suresi/

19 comments:

  1. Omnipotent bir varlığın nasıl bir kusuru var ki gönderdiği elçilerin bir tanesi doğru mesajı iletemiyor ve yeni elçi göndermek zorunda kalıyor? Allah Kadir-i mutlak değil miydi yoksa defolu mu?

    ReplyDelete
  2. Helal olsun. Bu arada, varoluş hakkında Ne düşünüyorsunuz?

    ReplyDelete
  3. Allah sizden razi olsun Sevan hocam.Kadrini ofkesine paketleyen Tayyip de bu anlayisin modern elcisi gibi ortaya saciliyor zaten.

    ReplyDelete
  4. Sevan abinin blog yazısı altı yorumları öyle bir hale geldi ki; artık rahatlıkla "Sevan abinin bloguna yorum yapmak literally deli cesareti ister" diyebiliriz. Acaba bu Sevan abinin yapay seçilimi mi, TC'nin doğal seçilimi mi?

    ReplyDelete
    Replies
    1. Anlamadım neden? Ödü kopmuş çocuklar bunlar. Köstebeğe fener tutma efekti.

      Delete
  5. Bilmiyorum çağımızdaki samimi Müslümanlık kadar zor bir zanaat hiç olmuş mudur.Kuran’daki olmayan evrensel ve sonsuz hükme sahip ahlaki çerçeveyi, bizzat peygamberinin savuşturduğu( savuşturmaya çalıştığı) akıl ile anlama,anlamlandırma yaklaşımını bir şekilde içine sindiremeyen,hayatının merkezindeki ana sütunun aslında olmadığını anladığında onu bir şekilde kabullenemeyen ve bu evrensellik iddiasına peygamberinden daha fazla kafa yoran bu müslüman olduğunu sanan insanlar bence hepsi birer peygamber.Böyle iddiada bulunmaları onların hakkı bence ve insani.Bu soruna ilkel reflekslerini koruma adına tüm hayatını feda etmek çocukça.Aidiyet duygusu,dışlanmışlık ve insancıl sorunlara yetersiz kalan modern yaklaşımlardan kaçarken,çıkışı eskiden Sovyet kollektivizminde bulanlar( aidiyet) bugün radikal islamın vakumuna kapılmaktadır.Samimi olmayan çıkarcı insanlar içinse söylenebilecek şey, bu zengin Müslümanlık havzasında yapılabilecek en hafif yakıştırma birer ebu cehil( kuran’daki rolüyle) olduklarıdır.ikisi çok farklıdır ve birinci grup çok değerlidir kanımca.Çünkü ışid gibi samimi gerçek pratik islam uygulamarının insan kaynağı bu samimi müslümanlardır,onlarla bir aşamaya kadar da konuşup iletişim içinde olmak çok kolaydır,radikalizm çizgisine gelmemeleri için büyüdüklerini kabullenmeleri yeterlidir,her ne kadar 40,50,60 yaşından sonrakiler için ümit daha az olsa da.

    ReplyDelete
  6. Hayret, ben de sanıyordum ki, Allah'ın kararttığı şu sefil memlekette kırk yıldan beri ilk kez Kuran hakkında doğru dürüst bir analiz okuduk sağol varol diyeceksiniz.

    ReplyDelete
  7. Ayrıca hangi liseden söz ediyorsunuz söyleyin bizim oğlanı oraya gönderelim.

    ReplyDelete
  8. Gençler dürüst olalım Sevan yorumları ekseriyetle yayınlıyor. Okuyun yahu,neleri yayınlamış.
    Buranın sorunu bloggerlerin büyük çoğunluğunun Sevan'ı kati surette haketmeyecek adamlar olması.
    Neyse Sevan bu aklı ve bilgisi az zekası yerlerde bloggerlerin seni gazlıyor söyleyeyim.
    Kafaya taktığın iki adam da, Gazi Musatafa Kemal Atatürk Paşa ve Hz.Muhammed seni havada, karada, suda, oksijenli oksijensiz ortamda, çikolata agarda, et ekstratında vs. yer seni hafız demedi deme.
    Severim seni bir kardeş nasihati olsun son sözüm, güldüreceksen de kendine Cem Yılmaz gibi güldür.
    Öperim o tonton yanaklarından tosun paşam.

    ReplyDelete
  9. Sevan Beyciğim saçmalık olmadığı muhakkak ama konuşulur liselerde bu yaklaşımlar. Ben mesela sosyal bilim konusunda iddiasız bir okuldan ,İstanbul Fen Lisesi'nden, mezunum.
    Bitireli de oldu neredeyse bi 20 sene ama Kur'an üzerine bu yönde değerlendirmeler olurdu yatakhanelerde.

    ReplyDelete
  10. Ben krakeri genellikle sadece yerim, daha fazla ilgiye değer görmem.
    Hadi cikcik başka kapıya

    ReplyDelete
  11. Hocam Kuran ahlaki bölümlerini cümleten okudum ve bu tür bir irdeleme ile tek bir müminin zihnini acamazsiniz. Muhammed gibi, ben demedim allah dedi diye de kendinizi kurtaramazssiniz, bence daha cok somut delillerle kuran in senin benim gibi bir veya bir cok insanin yazdigini mesela büyük ihtimalle arap yarimaadasi disinda yazildigi gibi somut deliller daha efektif olur. Misal Konstantin isminin Kefeyyatasüs gibi yanlis yazildigi somut bir hata. Bunun gibi 2 tane daha bulunsa kimsenin giki cikmaz bence. Iyi calismalar

    ReplyDelete
    Replies
    1. Hedef "müminler" değil ki? Gri sahada duranlar, emin olamayanlar, kafası çalıştığı halde argüman bilmeyenler. Yani insanların yüzde doksanı.

      Delete
    2. haklisiniz. Hedef kitlesini kestiremedim. Ben Halim'i hep safi sofu mümin gibi biri hayal ettim. Belki Halim kendisinin celiskide oldugu yerlerden sorarsa okuyan kisi kendini daha iyi özlestirebilir. Su an sorduklarina 100% inanmis biri gibi. Öyle birinin fikrini degistirmek imkansiza yakin.

      Delete
  12. Sevancığım gözümün nuru, tatlım kıymetlim durumu aslında çok iyi biliyorsun yahu.
    "İnaniyorum çünkü akılla izah edemiyorum."
    Aksi iman olmaz.
    Bu minderde imanı yenemezsin.
    Senin gibi bir adam böylesi körlükler içinde olsun, hayret ki ne hayret!!!

    ReplyDelete
  13. Kötülük problemi,Özgür İrade Savunması ile çözüldü sanıyordum, en azından Alvin Plantinga ve Analitik Felsefe geleneğinden gelenler için, onların anti-teist argumanlara verdiği cevaplar yeterli ölçüde makuldür. Burada konunun ayrıntılarına girmeyeceğim ama Hristiyan teist felsefeciler açısından, -en azından reform epistemologları- kötülüğün var olması,herkesin iyi olduğu bir dünyadan daha rasyonel görülmekte, kötülüğü yapanın şeytan değil insanın özgür iradesi olduğu söylenmektedir. Tanrı insanı özgür iradesi ile yaratmıştır,çünkü, kötülüğü görüp iyiliğe yönelmesi için bu şarttır. Yalnız doğal kötülükler dediğimiz, yani, doğal adetlerin neden olduğu kötülük icin makul cevaplar sunmamışlardır. Yazınızın diğer kısmı bilgi sahibi olmadığım bir alan olduğu için yorum yapma geregi duymadim. İyi çalışmalar.

    ReplyDelete
    Replies
    1. bahsettiğiniz probleme getirilen çözüm teodisedir. teodise, (sözde var olan) tanrıyı kötülük karşısında körü körüne bir deli gibi savunmaktan başka bir şey değildir. özgür irade de bu çözümlerden biri. insanın özgür iradesi var, tanrı olaylara müdahil değil deyip onu aradan cımbızladılar. bu görüşler, din adamları (st. augustine) ve filozofların (leibniz) "zırva" görüşleridir. bir de herhal çağdışı sayılmalı.

      yazdıklarımdan bağımsız olarak, verilen örnekler gayet doyurucu. çok güzel bir yazı olmuş sevan abi.

      Delete
  14. Hayır. Sizin bahsettiğiniz durum elbette mevcuttur. Benim bahsettiğim şey, mantıksal olarak kötülük probleminin çözümüne yönelik bir savunmadır. Analitik Felsefe geleneğinden gelen Alvin Plantinga gibi düşünürlerin söz konusu çalışmasında bu bahsi çok iyi bir şekilde örnekliyorlar. (Reason and Belief in God, ve God, Freedom and Evil eserleri)

    ReplyDelete
  15. Bahailiğin kurucusu Bahaullah'ın (1817-1892) kendisine indiğini iddia ettiği Kitab-Akdes'i okursanız inanın "İnsan Hakları Bildirgesi" gibi. Tevrat kadının şahitliğini kabul etmez. Kuran bire ikiye indirmiştir. Kitab-ı Akdes'de ise eşittir. Tanrı da zaman içinde bir tekamül geçiriyor unutmayın. Bu kitapların içeriğinden tamamen habersiz yüz kişiye Kuran, Tevrat ve Kitab-ı akdes'i verin bunları iyice okuyun ve bana hangisi Tanrının kitabı olabilir diye sorun, inanın 90'ı Kitab-ı Akdes diyecektir. Öyle yazmış adam. Şöyle diyor Tanrı Kitab-ı Akdes'te "ben artık sizin dinler için birbirinizi yemenizden bıktım. Lütfen bu son gönderdiğim din için bari bunu yapmayın". Adı üstünde Kitab-Akdes yani "En kutsal kitap"

    ReplyDelete