Monday, January 4, 2021

Covidden kim ölmüş?

Birinci tabloda seçili ülkelerde ve dünyada COVID vaka ve ölüm istatistiklerini görüyoruz. Genellikle güvenilir bir kaynak kabul edilen Worldometer sitesinden aldım. https://www.worldometers.info/coronavirus/.

ÖLÜM ORANLARI

1. Covid+ vakalarında dünya genelinde ölüm oranı %2.2. ABD ile tüm Avrupa ülkelerinin oranları 1.7 ile 2.8 arasında değişiyor, yani dünya geneliyle tutarlı. Bu ülkelerde test oranları çok yüksek olduğu için tespit edilen vaka sayısının gerçek vaka sayısından çok sapmadığı varsayılabilir. Eğer sapıyorsa, tabii ki ölüm/vaka oranı daha düşük çıkacaktır.

2.      Türkiye’de ölüm oranı %1. Ortalamadan büyük sapma gösteren bu rakam a) sağlık sisteminin olağandışı başarısıyla, veya b) gerçek rakamların saklanmasıyla açıklanabilir. Aynı iki ihtimal %0.8 gösteren İsrail için de geçerlidir.

3.   Hastalığın niteliği değişmedikçe öldürücülük oranının da büyük değişkenlik göstermemesi gerekir. Dolayısıyla vaka sayısı on katına çıksa da bu oran aşağı yukarı aynı kalacaktır.

4.      Ölüm sayısı birçok ülkede “covid teşhisini izleyen 28 gün içinde ölenler” veya buna benzer bir şekilde tanımlanıyor. Bu konuya aşağıda tekrar değineceğiz.

BULAŞMA ORANLARI

5.      Dünya genelinde bir yıl içinde bulaşma oranı %1.1 görünüyor. Bu güvenilir bir rakam değil, çünkü doğru dürüst test etmeyen veya test sonuçları güvenilir olmayan birçok ülke var.

6.      En yüksek bulaşma oranı %6.4 ile ABD’de. Onu %5.1 ile İsrail, %4.1 ile Fransa, %3.9 ile UK izliyor. Diğer Avrupa ülkeleri ile Rusya %2 civarında. Türkiye %2.7 ile ortalamadan çok uzak değil. Hindistan’daki %0.7 gerçeğin epey altında olabilir.

7.      Bir yıl içinde toplam covid+ ölümlerinin nüfusa oranı %0.02 ile %0.11 (on binde iki ile on binde 11) arasında oynuyor. Salgın devam eder veya kontrolden çıkarsa bu oranlar elbette zamanla yükselecektir.

8.      Salgınla ilgili en katı tedbirleri alan Batı ülkelerinde bulaşma oranları yüksek (6.4, 4.1, 3.9, 2.0). Minimum düzeyde tedbir alan İsveç ve Brezilya’da bulaşma oranları aynı düzeyde (4.3 ve 3.6). Uzun süre hiç tedbir almayan Meksika’da oran 1.1. Katı tedbirler aldıktan sonra on milyonlarca insanın üstüste yığılmasına seyirci kalan Hindistan’da oran 0.8. Bu verilerden, kapatma tedbirleriyle virüsün yayılım oranı arasında kayda değer bir korrelasyon bulunmadığı sonucu çıkarılabilir.

İkinci tabloda ABD’nin resmi kamu sağlığı kurumu olan Centers for Disease Control’un ABD ölüm ve yaş istatistiklerini görüyoruz. Resmi siteden aldım. https://www.cdc.gov/nchs/nvss/vsrr/covid_weekly/index.htm

9.   İlk göze çarpan nokta toplam covid ölümleri sayısındaki tutarsızlık. 3 Ocak itibariyle ABD’de toplam covid ölümü sayısı Worldometer’e ve oradan veri alan tüm medya organlarına göre 360 bin idi. New York Times gazetesi 3 Ocak itibariyle 352 bin, Johns Hopkins Coronavirus Resource Center 350 bin rakamını veriyor. Oysa konuyla ilgili federal kurumun resmi verilerine göre rakam 30 Aralık itibariyle 301 bin. %20’yi bulan bu farkı açıklayacak bir bilgiye ulaşamadım.

10.   CDC sitesi, popüler medya kanallarının aksine “covid ile ölenler” ile “covid artı zatürreden ölenler” gruplarını ayrı ayrı veriyor. İlk gruba covid+ teşhisi konduktan sonra 28 gün içinde herhangi bir nedenle, örneğin trafik kazası veya kanser nedeniyle ölenler dahil. Oysa covid’in doğrudan ölüme yol açan tek bilinen komplikasyonu zatürre yani pnömoni. Dolayısıyla covid’in ölümcüllük düzeyine ilişkin asıl göz önüne alınması gereken sayılar G ve H kolonlarındaki “covid+pnömoni” verileri olmalı. Ya da belki hakiki rakam bu ikisinin arasında bir yerdedir.

11.   ABD’de resmi rakamlarına göre bir yılda covid “ile” ölenlerin toplam nüfusa oranı on binde 11 değil on binde 9 imiş. Covid’in yol açtığı pnömoni sonucunda ölenlerin oranı bir yılda on binde 4.

12.   ABD’de 2020 yılında 2,902,000 kişi ölmüş. Ölenler arasında covid “ile” ölenler CDC’ye göre 301,000 kişi yani %10.3, covid’in yol açtığı pnömoniden ölenler ise 138,000 kişi yani %4.7. Covid’in yol açtığı pnömoni nedeniyle ölenlerin %21’i 65 yaşının altında. Kalan %79 65 yaş ve üstü grubunda.

13.   65 yaşından küçük olan insanların her on binde biri (274 milyonda 28 bin 500), 65+ yaşındaki Amerikalıların ise on binde yirmisi (54 milyonda 110 bin)  2020 yılında covid’in yol açtığı komplikasyonlar sonucunda hayatını kaybetmiş.


12 comments:

  1. This comment has been removed by the author.

    ReplyDelete
  2. Sayın Nişanyan, Kanımca yanlış düşünüyorsunuz bu Korona konusunda. Benim bir yığın yazım ve videolarım var. Ama kısaca şunu belirteyim. sorun biyolojik öldürücülük değil, sosyolojik öldürücülük. Konuyla ilgili videonun adresi.
    https://youtu.be/hA1iTDALdX4
    Ayrıca başka videolar ve bloğumda da Mart, Nisan aylarında yazılmış bir sürü yazı var. İsterseniz bir bakın.

    ReplyDelete
  3. Batı Ülkeleri bürokratik delilikle ve tek tip medya ile bu lockdownları uyguluyor liberal demokrasi diyebileceğimiz ülkelerde devletin gücünü ve görevlerini arttıran bir durum. Peki T*rkiye gibi zaten otokratik ve fakir olan bir ülke niçin bu bandwagona atlıyor Sevan Bey? Tayyip Erdoğan ekonomik krize bahane olarak covidi göstermek istiyor desek bunu karantina ve yasaklar uygulamadan da yapabilir? Benim aklıma başka bir şey gelmiyor.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Bence dünya ve Türkiye kamuoyunda bu şekilde bir konsensüs Var. Kaldı ki Tayyip Erdoğan da covidi son derece ciddiye alıyor. Ama tabii ilk söylediğim sebebin daha kuvvetli olduğunu düşünüyorum.

      Delete
  4. Sayın Nişanyan 8. maddede söylediklerinize itirazım var. Bu işi ciddiye alarak sıkı tedbir alan en başta Almanya ; İngiltere, ABD ve Fransa'nın icraatı yüzüne gözüne bulaştırdığı defaâtle gündeme geldi. Almanya'nın %2.2 lik bulaşma oranı takriben İsveç'in yarısi, ABD'nin de üçte biri. Bildiğim her istatistik anlayışına göre "önemli"(significant) bir fark.

    Ayrıca değinmediginiz, lâkin salgının boyutunu yansıtmakta faydalı başka bir nokta: CDC'nin verdiği sayılara göre, ABD'de gripten ölenlerin tahmini sayısı 12 bin civarında https://www.cdc.gov/nchs/fastats/flu.htm. Şu anda Covid'den tescilli olarak ölenlerin sayısı bu sayının en az 25 misli. Daha 1 sene dolmadı...

    ReplyDelete
    Replies
    1. Covid'den tescilli ölmek diye bir kavram yok. Covid ile ölmek var. Bu insanların da ezici çoğunluğu ya çok yaşlı ya en az iki ağır başka sağlık problemi olan insanlar. İşte bu nedenle hiçbir ülkede ciddi bir Excess Mortality Rate yok. ABD'de 2019'da 2 854 838 kişi 2020'de ise 2 902 664 kişi öldü. Tecilli veriler ancak bunlar olabilir. Bunun nedeni şu. ABD, Almanya, Fransa, Kanada gibi ülkelerde her sene var olan nüfusun yaklaşık %1'i ölüyor. Biraz azı veya biraz çoğu, mühim değil. Yaklaşık %1 diyeceğiz. Bu %1 kim? El Cevap: Çok yaşlı veya ciddi hastalıkları olan insanlar. Ne tesadüf, Covid'den öldü diye etiketlenen insanların %90 ila %97'si de bu kategoride. İşte bu nedenle Belarus, Mısır, İsveç, Hindistan, Endonezya gibi Lockdown yapmayan ülkelerde hiçbir anormal durum yaşanmıyor ve İtalya'sından İsveç'ine, ABD'sinden Belçika'sına hiçbir ülkede ciddi bir Excess Mortality Number yok. Zaten ölecek olanlar ölüyor çünkü. Umarım anlatabilmişimdir durumu.

      Delete
  5. 9. İlk göze çarpan nokta toplam covid ölümleri sayısındaki tutarsızlık.

    Tutarsizligin nedeni burada detayli olarak aciklanmis:

    https://www.cdc.gov/nchs/nvss/vsrr/covid19/tech_notes.htm

    Comparing data in this report to other sources
    Provisional death counts in this report will not match counts in other sources, such as media reports or numbers from county health departments. Death data, once received and processed by National Center for Health Statistics (NCHS), are tabulated by the state or jurisdiction in which the death occurred. Death counts are not tabulated by the decedent’s state of residence. COVID-19 deaths may also be classified or defined differently in various reporting and surveillance systems. Death counts in this report include laboratory confirmed COVID-19 deaths and clinically confirmed COVID-19 deaths. This includes deaths where COVID-19 is listed as a “presumed” or “probable” cause. Some local and state health departments only report laboratory-confirmed COVID-19 deaths. This may partly account for differences between NCHS reported death counts and death counts reported in other sources. Provisional counts reported here track approximately 1–2 weeks behind other published data sources on the number of COVID-19 deaths in the U.S. (1,2,3).

    Bared Dilacar

    ReplyDelete
  6. https://sebastianrushworth.com/2021/01/03/why-did-the-world-react-so-hysterically-to-covid/

    Hocam eğer bu sürecin saçmalığının nedenini öğrenmek istiyorsanız bu yazıyı okuyun yeterli.

    ReplyDelete
  7. Ölüm oranları değil de, salgının başından beri basında vurgulanan hospitalizasyon ve bulaş oranlarının çok yüksek oluşuydu diye hatırlıyorum. Başlarda ilki için sık tekrarlanan oran yüzde 20'ye kadar çıkıyordu. Acaba bununla ilgili güncel bir veriye rastladınız mı? Bu oranlar şişirme midir?

    Bu dalgayı karşılamak için daha ilk günden, Vuhan'da sahra hastahaneleri inşa edilmeye başlanmıştı. Ventilatör, yoğun bakım ünitesi üretimine de hız vermişlerdi. Ama Çinliler gibi Avrupalılar da bunu yaparken eş zamanlı kapatmaya da başvurdular. Çin hele çok daha radikal yasaklara başvurdu ki, Vuhan gibi bir yerde, ekonomik yaşamın fişini çekmek Çin gibi, pek de vatandaşının sağlığına hasssasiyeti ile tanınmayan bir ülke için oldukça ürkütücü bir öngörünün sonucu gibi gözüküyor.

    Söylemek istediğim karar vericilerin değil de onlara raporlayan epidemiyogların dalganın önünün kesilmemesi durumunda, sağlık sisteminin alacağı darbenin boyutları, bunun siyaset ve ekonomi için dolaylı etkilerine (hastahanelere kabul edilmedikleri için evlerde ölecek onbinler gibi) dair öngörüleri felaket boyutlarında olmalı.

    Böyle bir salgın esnasında, kafe, restoran, sinema ya da otellerin kamu otoritesinden bağımsız olarak zaten iş yapamaz hale gelip kepenk indirmek zorunda olacaklarını tahmin etmek çok da zor değil. Batan yine batacaktır.

    Ama hiç kimse "nerede bu devlet?" dedirtmek istemez. Erdoğan'dan fazla bu işten rahatsız olan siyasetçi yoktur ama o soru sorulmaya başlanırsa siyasi meşruiyetinin biteceğini de iyi bilir.

    ReplyDelete
  8. İsveç doğru mu yapmış yanlış mı?

    https://euobserver.com/opinion/150498
    (Sweden's non-lockdown didn't work - why not?)

    ReplyDelete
  9. verdiğiniz linkteki tüm ölümler 3,171,913 olarak güncellenmiş 6 ocakta.

    2019: 2,854,838

    2018: 2,839,205

    2017: 2,813,503

    2016: 2,744,248

    ReplyDelete
  10. Aşıdan önce şu istatistik işlerini halletmek gerek. Bence kovidin en önemli dersi bu: bir bok bilmiyoruz.

    ReplyDelete