Aday, Şahnazar, Malkoç

Aday, Cem Dilçin’in ve TDK’nın kişi adları sözlüklerine göre “bir görev için önerilen kimse” anlamındaymış, yani namzet. Çek ediyoruz. 24 canlı örnek arasında bu manada isim alabilecek şehirli vatandaş iki veya üç kişi. Diğerlerinin hepsi Midyat ve Nusaybinli Süryani. Tabiatiyle kastedilen Hz. Addai ܐܕܝ : İsa’nın on iki havarisinden biri, Suriye diyarına Hıristiyanlığı tebliğ eden muhterem. Yunanca İncilde adı Thaddeos diye geçer, Ermenicede Tateos Թադէոս veya Tatos kullanılır. Hatta Hemşin’de adını oradaki eski manastır veya adak yerinden alan Tatos Dağı da var.

Demek ki neymiş? Dilçin ve TDK ve onların temsil ettiği zihniyet Türkiye nüfusunun %12 buçuğunu veya daha azını tanıyormuş.

*

Nazar adını taşıyan TC vatandaşlarının yarıya yakını Ermeni. Ermenilerde Nazaret adının kısaltımıdır. Yani Nasıra, Filistin’de İsa’nın memleketi olan şehir. İslamlarda ise ezici çoğunluk Kürt. Tahminimce nazar (“bakış, göz”) değil nezir (“adak”) kastedilmiş.

Keza Şahnazar. Tüm örnekler Alevilerin yoğun olduğu yerlerden geliyor. Sanırım Şahnezir, yani “Şah’a adanmış”. Şah burada Allah veya Hz. Ali anlamında.

*

Ayhan Başoğlu'nun Malkoçoğlu çizgi romanları sayesinde milli muhayyilede yer alan Malkoç adıyla ilk kez 1400 yılı civarında Sivas’ta vali olan Malkoç oğlu Mustafa Bey’de karşılaşıyoruz. Bu zatın soyundan gelenler Bulgaristan’daki Niğbolu ve Silistre’de 1500’lerin ortalarına dek dört beş nesil ali kıran baş kesen olmuşlar; akıncılıkla, yani şimdiki deyimiyle teroristlikle geçinmişler.

Malkoç nedir ve ne demektir bilen yok. Sanırım Franz Babinger ortaya attı, acaba Bosnalı Malkoviç’lerden midir diye. Malkoviç Sırpça “küçükoğlu”, yaygın bir soy adı, hatta Amerikalı aktör de var John Malkovich. Gerçek olsa hoş olurdu kesin. Fakat maalesef değil, daha doğrusu dayanağı pek zayıf. Malgaç diye bir unvan bazı Türk devletlerinde karşımıza çıkıyor; birkaç yerde de yer ve sülale adı. Onunla ilgili olsa gerek. Fakat anlamı ve kökeni muğlak bir kelime.

Bilginin nasıl virüs gibi “ürediğine” dair ufak bir örnek. Türkçenin ilk modern sözlüğü diyebileceğimiz Ahmet Vefik Paşa sözlüğü 1876 tarihinde malkoç için “akıncılar ocağı sergerdesi ve Niğbolu mutasarrıfı meşhur hanedan” demiş. 25 sene sonra Şemseddin Sami sözlüğünde malkoç “1. sabıkta akıncılar ocağının sergerdesi 2. meşhur bir eski hanedan”. Dikkat ediniz, iki tane rakam ekleyince anlamın nasıl kaydığını gördünüz mü? Vefik Paşa’da hanedan adı, yani özel isim; Sami Bey’de özel ada ek olarak bir unvan. TDK Türkçe Sözlük’e gelince (1955 basımı) soy adı gitmiş, geriye kalmış “malkoç: akıncılar ocağının başı”. Oysa ki yok öyle bir unvan. “Hilmi Bey seni malkoç tayin ettik, Zühtü Bey de malkoç yardımcısı” diye bir şey olmuyor.