Azeri, Karapapak, Ahıska kişi adları

Türkiye’de Azeri adlarının yoğunlaşma alanı Iğdır merkez ile Tuzluca ilçesi. Bu iki yerde kümelenen adların bazen daha seyrek olarak Kars (Merkez, Akyaka, Digor) ile Van’a (Muradiye, Çaldıran, Özalp) yayıldığını görüyoruz. Hakkari-Yüksekova’da da Azeri bir nüfus var mı, emin olamadım. Fakat ‘Azeri adı’ olarak işaretlediğim isimlerin bir kısmının Yüksekova’da da temsil edilmesi dikkatimi çekti.

Azerbaycan ve İran doğumlu Azerilerin adlandırma pratikleri oldukça farklı. Esmira, Vügar, Terane, Kamala, Mirvari gibi modern Azerbaycan’da yaygın olan bazı adları Iğdır’lı yerli Azerilerde görmüyoruz.

Karapapaklar bugünkü Gürcistan’ın Borçalı bölgesinden iki dalga halinde Türkiye ve İran’a göçen bir topluluk. Kültürleri Azerilere yakın, fakat Azerilerin aksine Şii değil Sünniler. 1820’lerde gelen ilk grup önce Kars’a yerleşmiş. 1878’de orası Rus yönetimi altına girince büyük bölümü Mehrali Bey öncülüğünde Erzurum ve Ağrı’ya göçmüş. 1918’den sonra gelen ikinci gruba bazen Terekeme (“Türkmenler”) adı veriliyor. Yoğunlaşma alanı Kars’ın Arpaçay ilçesi ile Ardahan’ın Çıldır ilçesi. Göle’de de epey Karapapak nüfusu var. Ağrı (Tutak, Taşlıçay, Patnos), Erzurum (Narman, Horasan), Sivas (Ulaş ve Şarkışla) kayda değer Karapapak nüfusu barındıran yerler.

Ahıska Türkleri adı verilen toplumun Türkiye’deki ana yerleşim alanı Ardahan’ın Posof ilçesi. Artvin’de Şavşat’ın güney kesimi ile Ardanuç ilçesinin büyük bir bölümü de Posoflularla kısmen ortak bir kültür ve benzer kişi adlarını paylaşıyor. Bu bölgelerin ortak bir özelliği, kadim zamandan beri Ahıskalılara ait olan köy ve mezraların tümünün Gürcüce adlar taşıması.

Stalin zamanında Gürcistan’dan Orta Asya’ya (ve kısmen Azerbaycan’a) sürülen Ahıska Türklerinin büyükçe bir kesimi, bilindiği gibi, 1990’larda Türkiye’ye göçerek ülkenin çeşitli yerlerine iskan edildi. Ahıska diasporasının kişi adları yerli Ahıskalılardan farklı; Azeri ve Kırgızlarla daha büyük benzerlik gösteriyor. Yerli Ahıskalıların isimleri birçok örnekte Karapapaklarla örtüşüyor.

Aşağıda, yüzde doksanı aşan bir oranda bu üç topluluğa ait görünen kişi adlarının eksiksize yakın bir listesini görüyorsunuz. 258 adın toplam nüfusu 93.000 kişi. İsim başına ortalama nüfus 361 kişi.

Sayılanlarla birlikte değerlendirilmesi gereken bir başka topluluk, Ardahan’ın Damal ilçesi nüfusunun büyük çoğunluğunu oluşturan, Dadalı adı verilen Alevi Türkler. Ancak bu gruba ait tipik adları, varsa, tespit edip ayrıştırmayı pek başaramadım.

Azeri ve Kürt bölgelerinde ortak olan fakat diğer Türklerde kullanılmayan birkaç isim dikkatimi çekti (Humar, Zaman, Almast, Minoş, Nidem, Darçın, Siyavuş, Susan...). Bir ikisi hariç hepsinin kadın adı olması neye delalet eder?

E       Abbasali                az              Iğdır, Tuzluca

E       Abbaskulu            az              Iğdır, Tuzluca

E       Abdulali                 az              Iğdır, Tuzluca

E       Abulfet                  az/kp        Iğdır, Arpaçay

K       Abutel                    kp              Çıldır, Arpaçay

K       Adinaz                    ah             Ardahan (Merkez, Göle), Şavşat

E       Ağadede                kp              Arpaçay, Çıldır; Kelkit, Şiran

E       Ağamalı                 kp              Kars (Arpaçay)

E       Ağamemet            az/kp       

K       Alemzer                 az              Iğdır

E       Aliabbas                al/ah        Ardahan (Damal, Hanak, Posof)

E       Aliasker                  al/az/kp  

E       Aliekber                 al/az/kp   Erzincan, Iğdır, Ardahan+

E       Alikulu                   az              Iğdır (Tuzluca)

E       Alimedet               az              Tuzluca

E       Alistan                    kp              Kars (Arpaçay, Akyaka)

E       Aliyar                      ah/kp       Ardahan (Posof, Hanak, Göle), Kars (Arpaçay, Susuz)

E       Alizar                      ah             Posof

E       Allahyar                 az/kp        Iğdır, Arpaçay, Çıldır

K       Almast                   az/kr         Diyarbakır, Bingöl, Ağrı, Iğdır, Kars

E       Aman                     kp              Kars (Arpaçay)

E       Aybaba                  kp              Kars

K       Aynişan                 kp              Kars, Ardahan

E       Aynullah                az              Tuzluca

E       Babek                     az              İran, Azerbaycan

K       Badon                    ah             Oltu, Ardahan, Şavşat

K       Bahalı                     kp              Arpaçay, Çıldır, Göle, Yusufeli

K       Bahçegül               ah             Posof

E       Bahçeli                   az/kp        Ardahan (Çıldır), Kars (Arpaçay, Kağızman), Iğdır (Tuzluca)

E       Bahşullah              az              Tuzluca

E       Balabey                 ah/kp       Çıldır, Göle, Artvin

K       Balahanım            kp              Çıldır, Arpaçay, Göle, Ardahan, Şenkaya

E       Baycan                   az              Iğdır+

K       Behinaz                  ah             Posof, Şavşat; Erzincan, Gümüşhane (Şiran, Kelkit)

E       Behman                 az              Iğdır

K       Besti                       az/kp        Kars (Arpaçay, Çıldır), Göle, Aralık

E       Beyali                     al/ah        Varto, Hınıs, Tekman; Posof

E       Beysefa                  kp              Arpaçay, Çıldır, Bayburt

K       Bilkeyis                  az              Iğdır

E       Binnet                    ah/kp       Kars, Ardahan

E       Bolu                        kp              Kars (Selim, Arpaçay), Ardahan (Çıldır, Göle)

E       Caferkulu              az              Iğdır, Tuzluca

E       Camandar             ah             Şavşat

E       Cemasettin           ah             Posof

E       Cumi                       ah             Posof, Hanak

E       Çakal                      ah            

K       Çakal                      ah             Posof

E       Çilo                         ah             Ardahan (Merkez, Hanak, Posof)

K       Darçın                    az/kr         Ağrı (Doğubeyazıt, Diyadin), Iğdır

K       Derem                    az              Iğdır

E       Durdağı                  kp              Kars (Akyazı, Arpaçay)

K       Durnatel                kp              Kars (Çıldır, Arpaçay)

E       Dünyamalı            az              Azerbaycan

E       Ebulfez                   az              Iğdır, Tuzluca

E       Efes                         ah            

E       Efsal                        ah             Posof

E       Elfaz                        ah             Posof, Şavşat

K       Elmira                     az/oa      

E       Emiraslan              kp              Çıldır, Arpaçay, Ağrı

E       Emirşah                 kp              Ağrı (Eleşkirt, Tutak)+

E       Ennağı                    az              Iğdır, Tuzluca, Arpaçay

E       Ergümen               ah             Posof, Göle

E       Esedullah              az/kp        Iğdır, Arpaçay

K       Esli                          az              Iğdır, Kars (Akyaka), Van

K       Esmira                    az              Azerbaycan

E       Ezelhan                  kp              Göle, Çıldır, Arpaçay

K       Ezemet                   ah             Posof

E       Famil                      az              Iğdır (Merkez, Tuzluca)

E       Fehimdar               ah             Ardahan (Hanak, Göle), Şavşat

K       Fehminaz              ah             Ardahan (Posof, Çıldır, Merkez), Çavşat

E       Ferzali                     az              Iğdır, Tuzluca

E       Fetali                      ah/az/kp  Tuzluca, Posof, Arpaçay

K       Firengiz                  az              Iğdır, Azerbaycan

E       Firgani                    kp              Çıldır, Göle, Arpaçay, Hanak

K       Fize                         az/kp        Iğdır, Arpaçay

E       Gencehan             az              Iğdır

K       Geve                       az              Iğdır, Tuzluca, Van

K       Göçek                    az              Iğdır, Tuzluca

E       Gulamali                az              Iğdır

K       Gülebatın              ah/az        Kars, Ardahan, Iğdır

K       Gülisraf                  ah             Posof, Ardahan

K       Gültamam            ah/az        Kars (Digor, Arpaçay), Ardahan (Posof, Hanak)

E       Hacıhalil                 kp              Arpaçay, Çıldır

E       Hacımurat             kp              Arpaçay, Çıldır

E       Halay                      kp              Ardahan (Çıldır, Göle)

K       Halli                        kp              Arpaçay, Çıldır

K       Hanımzer               az/kp        Iğdır, Kars

E       Hanlar                    az              Kars

K       Haylaz                    az              Tuzluca, Taşlıçay

E       Henis                      ah             Posof, Çıldır

K       Hephanım             kp              Çıldır

K       Herat                      az/kp        Ardahan, Kars, Taşlıçay

K       Hiyar                       kp              Muş

K       Humar                    drs/kr/az

K       Huraman               az              Azerbaycan

K       Hurda                     kp              Çıldır, Arpaçay

E       Hüccet                   az/kp        Ardahan, Kars, Iğdır

K       Hüccet                   az/kp        Ardahan, Kars, Iğdır

K       İfaze                       ah             Ardahan, Şavşat

E       İmamkulu             az              Iğdır

E       İmamverdi            az              Iğdır (Merkez, Tuzluca)

K       İntimas                  kp              Çıldır, Göle, Arpaçay

E       İzhar                       ah             Posof+

K       Kalemzer               az              Iğdır

K       Kamala                  az              Azerbaycan

E       Kanberali               az              Kars, Iğdır

K       Kandef                   ah             Çıldır, Hanak

E       Kaşem                    az/kp        Iğdır, Arpaçay

E       Kaydi                      ah             Ardahan, Artvin (Şavşat, Ardanuç)

E       Kaytaran               az/kp        Iğdır, Ağrı, Van

K       Kemandar             kp              Çıldır

K       Kırmısiye               ah             Ardahan (Posof, Selim, Çıldır)

K       Kızbes                     az              Iğdır, Tuzluca, Arpaçay, Çıldır

K       Kızlarhanım          az              Kars, Ardahan

K       Kıznaz                     az              Iğdır

K       Kıztamam              az              Iğdır, Kars

K       Kızyeter                 az              Kars, Ardahan

E       Kirman                   ah             Posof, Ardahan, Göle, Şavşat

K       Kirşan                     ah             Ardahan

K       Köser                      az              Iğdır

E       Köşeli                     ah             Posof, Ahıska

E       Kulu                        ah/az        Kars, Iğdır, Van, Ardahan

K       Kübare                   az              Iğdır, Tuzluca

E       Lemyaz                  ah             Çıldır, Hanak, Posof

K       Lezife                      az              Iğdır

K       Lübeze                   ah             Posof

K       Maman                  az              Iğdır, Kars

K       Mamaş                  az              Kars (Digor, Kağızman), Ağrı (Eleşkirt)

E       Mecmeddin          ah             Çıldır, Hanak, Arpaçay, Göle

E       Mehmani              kp              Arpaçay, Çıldır

E       Mehmettağı         az              Iğdır, Kars

K       Meleksima            kp             

K       Melice                    ah             Şavşat, Ardanuç+

K       Menzer                  az              Kars, Iğdır

E       Merdali                  al/ah        Ardahan (Damal, Posof, Hanak)

K       Merdinaz               ah             Şavşat

E       Merdinşah            ah             Hanak, Posof, Şavşat

K       Mesme                  az/kp        Arpaçay, Çıldır, Iğdır

E       Meydan                 ah             Posof, Şavşat

E       Meydanali            az              Tuzluca, Arpaçay, Çıldır

K       Meyhanım            kp              Kars, Çıldır, Arpaçay

E       Midal                      ah             Posof, Şavşat

E       Midayet                 ah             Artvin (Şavşat, Ardanuç)

E       Midayim                ah             Şavşat

E       Mihrali                   kp              Kuzeydoğu illeri

K       Minaye                  az              Ardahan, Çıldır, Azerbaycan

K       Minoş                     az/kr        

K       Mirvari                   az              Azerbaycan, Başkale, Yüksekova

E       Mizam                    ah/oa      

K       Morgül                   az/kp        Hanak, Tuzluca, Taşlıçay

E       Muhbali                 az              Iğdır

E       Mukim                   ah             Posof, Şavşat, Erzurum (kuzey)

E       Müftali                   az              Iğdır, Kars

E       Mürtüzali              kp              Çıldır

E       Nağdali                  az              Kars, Iğdır

K       Nargile                   az              Tuzluca, Azerbaycan

K       Nargüzel                ah/kp       Ardahan (Hanak, Çıldır), Erzurum (Şenkaya)+

K       Narhanım              ah             Kars, Ardahan+

K       Natavan                az             

E       Navruzali               az              Iğdır, Tuzluca

E       Nazarali                 az              Iğdır, Tuzluca

K       Nazhanım             ah/kp       Ardahan (Posof, Göle, Çıldır), Erzurum (Oltu, Şenkaya)

E       Necef                     az/kp        Iğdır, Arpaçay+

E       Necefkulu             az              Iğdır (Tuzluca)

E       Necettin                az/kp        Kars (Arpaçay, Çıldır), Iğdır

K       Necife                    az/kp        Iğdır (Merkez, Tuzluca), Arpaçay, Ağrı

K       Nidem                    az/kr        

K       Nisficihan              az              Van (Erciş), Ağrı (Patnos, Bulanık), Muş (Malazgirt)

K       Nubar                     az              Iğdır, Van

K       Nunuş                    ah             Ardahan (Hanak, Posof)

E       Nurhat                   az              Iğdır

E       Ocak                       ah             Posof

E       Ocakverdi             kp              Arpaçay, Çıldır

K       Ofelya                    az              Azerbaycan

E       Orman                   kp              Ardahan (Çıldır, Göle, Hanak)

K       Pantuş                   ah             Hanak, Posof, Şavşat

K       Paşabaton            ah             Şavşat

K       Payton                   ah             Hanak, Susuz, Göle

E       Penah                    az              Iğdır

K       Püste                      az              Iğdır, Tuzluca, Akyaka

E       Rasettin                 ah             Posof

K       Rubabe                  az              Iğdır

K       Ruhize                    ah             Şavşat, Posof

K       Sabahgül               az              Iğdır, Tuzluca

E       Sabrali                    az              Iğdır (Merkez, Tuluca), Digor

E       Safali                      ah             Posof

K       Salatın                    kp              Arpaçay, Çıldır

K       Saltan                     kp              Arpaçay, Çıldır

K       Saran                      kp              Arpaçay, Çıldır

K       Satut                      ah             Posof, Ardahan, Şavşat

E       Savat                      kr/kp       

K       Sayalı                     ah/kp       Ardahan, Kars, Iğdır

K       Sayat                      kp              Kars, Ardahan (Çıldır)

E       Saymaz                  az              Iğdır

E       Seferali                  az              Iğdır (Merkez, Tuzluca)

E       Sement                  ah/az        Iğdır, Ardahan

E       Sevdakar               kp              Çıldır, Arpaçay, Ardahan

E       Seyfidar                 ah             Posof, Ardahan, Şavşat

K       Simizar                   kp              Erzurum, Kars, Ardahan, Iğdır, Ağrı

K       Sinezar                   kp              Kars (Arpaçay, Göle)

E       Siyavuş                  az/kr        

K       Söhben                  ah             Posof, Göle, Çıldır

E       Sultanali                az              Iğdır, Tuzluca, Arpaçay

K       Sura                        ah/az        Kars, Iğdır+

K       Susan                     az/kr         Iğdır, Ağrı, Kars

K       Sürahi                    ah/kr        Ardahan (Çıldır, Hanak, Posof); Van, Hakkari, Şırnak

E       Sürmeli                  az/kp        Kars, Ardahan, Iğdır, Ağrı+

E       Şahbender            ah/kp       Posof, Çıldır, Arpaçay

E       Şahbudak             ah             Posof, Çıldır

E       Şahset                    ah             Erzurum (kuzey), Ardahan (Merkez, Posof), Artvin (Şavşat)

K       Şamazet                ah             Ardahan, Posof, Şavşat

E       Şemistan               ah/kp       Ardahan, Kars

K       Şerebani                az              Iğdır, Tuzluca

K       Şetaret                   ah             Posof, Ardahan

E       Şirmehmet            az              Tuzluca

K       Tamarya                az              Iğdır, Tuzluca

K       Tamaşa                  ah             Posof, Çıldır, Arpaçay

K       Tamine                  ah             Hanak

K       Tamire                   ah             Şavşat, Hanak, Azerbaycan, Gürcistan

E       Tarlan                     az              Azerbaycan

K       Tavat                      kp              Arpaçay

E       Tazebey                 kp              Çıldır, Arpaçay, Ardahan

E       Tekmez                  az              Iğdır, Kars

K       Teknur                   ah/az        Iğdır, Posof

K       Teller                      kp              Arpaçay, Çıldır, Susuz

E       Tellibey                  kp              Arpaçay

E       Temcit                    ah             Posof

E       Temindar              ah             Posof, Şavşat, Ardanuç

E       Temraz                   kp              Arpaçay, Çıldır

K       Terane                   az              Azerbaycan

K       Terlan                     ah/az        Kars (Arpaçay), Ardahan (Hanak, Posof), Iğdır

E       Tevekkül               az              Iğdır, Tuzluca

K       Teyfe                      az              Iğdır, Kars

E       Tohit                       az              Iğdır (Merkez, Tuzluca)

K       Tonya2                  az              Kars, Iğdır, Çaldıran

K       Toyuz                     kp              Çıldır, Arpaçay, Göle

K       Tuncu                     az/kp        Arpaçay, Çıldır, Tuzluca

K       Tuntul                    ah             Ardahan, Artvin (Ardanuç, Şavşat)

E       Ulgar                      ah             Posof, Hanak

K       Urbaba                  az/kp        Tuzluca, Arpaçay, Kars

K       Urubiye                 ah             Ardahan (Posof, Göle), Oltu

K       Üreyze                   az              Iğdır

K       Vesbiye                  ah             Posof, Çıldır

K       Vesme                    az              Iğdır (Merkez, Tuzluca)

E       Vügar                     az              Azerbaycan

E       Yadullah                az              Iğdır, Tuzluca

E       Yaylabeyi              kp              Çıldır, Arpaçay+

E       Yazdan                   ah             Posof

E       Zaman                   kr/az         Siirt, Mardin, Batman, Iğdır, Kars

E       Zamanhan            kp              Ağrı

K       Zemile                    yg/az       

K       Zenne                     ah             Posof, Şavşat

E       Zerafettin              ah             Posof

K       Zerkalem               az/kp        Arpaçay, Çıldır

K       Zinifer                    ah             Ardahan, Şavşat

E       Ziyatali                   az              Iğdır (Tuzluca)

E       Zürbe                     kp              Ağrı, Ardahan

az = Azeri, ah = Ahıskalı, kp = Karapapak, oa = Orta Asya ve Afganistanlı, yg = Yugoslavya göçmeni