Kitabiyat - 3

İbrahim’in doğum yeri olan Harran (Yaratılış 11:31, 12:4), eğer daha sonra Yakup’un çobanlık yaptığı Harran ise (Yaratılış 27:43 vd.), bizim bildiğimiz Urfa Harran olamaz. Belli ki Ürdün’ün güneyinde, Edom ülkesine komşu bir başka yer. Kenan iline yürüyüş mesafesinde, bir gece yatıp Seria ırmağını aşıyorsun. Yaratılış 31:21’de zikredilen Fırat ırmağı da bildiğimiz Fırat değil Seria (=Ürdün) nehri, yani Kenan’ı Aram ve Edom’dan ayıran sınır. Öbür türlü Yaratılış 15:18-21‘in coğrafyasını anlamlandırmaya imkân yok.  Fırat belki eski bir dilde “sınır” demek, yani birden fazla Fırat olabilir. İbrahim’e ve daha sonra Musa’ya vaadedilen ülkenin sınırı Yaratılış 13’te, çölde sayım 34’te, Yasanın Tekrarı (Deuteronomy) 32 ve 34‘te net olarak belirtilmiş. Şeria’ya kadar.

Kuran’da anlatılan Nemrud ve İbrahim öyküsü, bariz bir şekilde, Tevrat’ın Daniel kitabında yer alan Babil kralı Nabukadnezzar ile üç Yahudi Genç öyküsünden (Daniel 3) uyarlama. Kuran müellifinin, Tevrat’a oldukça geç bir tarihte eklenmiş bir popüler anlatı olan Daniel kitabından etkilendiği ve her fırsatta onu andığı anlaşılıyor. Mesela Zülkarneyn (Daniel 8:3-10 ve 8:20), Cebrail (Daniel 9:20 vd.), Deccal (Daniel 11:36 vd.) ve genel olarak Kıyamet öğretisi bu fasıldan.

Tevrat’ta adı geçen Nemrud (Yaratılış 10:8-12) başka, Babil ve Asur’un kurucusudur. Kötü adam olduğuna dair bir ibare yok. “ Yiğitliğiyle dünyaya ün saldığı” ve “ Rabbin huzurunda yiğit bir avcı” olduğu söylenir. Kötü kral Nabukadnezzar’ın adı Kuran’da neden Nemrud olarak değiştirilmiş? Belki Nemrud Babil’in kurucusu olduğundan jenerik bir ad olarak kullanılmıştır; misal, Osmanlı padişahını “Osman oğlu “ diye anmak, ya da Trump’tan “ Washington” diye söz etmek gibi.

Gerçek bir tarihi şahsiyet olan Nabukadnezzar’ın soyu Urfa-Harran’a dayanıyordu yanılmıyorsam -- yazık ki internet ulaşımım olmadığından kontrol edemiyorum, hafızama güvenmek zorundayım. Onun halefi olan son Babil kralı Nabonid’in anası mıydı, Harran’daki Sin mabedinin baş rahibesi olan? Hatta Nabonid İranlılara yenilince ata yurdu Harran’a sığınmıştı yanlış hatırlamıyorsam. Tevrat’ta bu zat Belşazzar lakabıyla geçer, ilahi bilgiler veren Daniel’e türlü eziyetler eder.
İbrahim mitini Kenan ilinden kaldırıp Urfa’ya taşıyan  bağlantı, M.Ö. 6. yy’a ait bu hadiseler midir acaba? Kötü Babil kralı Harran’da; ona kafa tutan Allah elçisi Daniel’i İbrahim’le karıştırırsan, onun da Harran’da olması lazım. Eh, Harran’dan Urfa bir taş atımı mesafe: M.S. 750’den sonra metruk bir harabe olan Harran yerine hazretin il merkezini tercih etmesi mantıklı.