Macarlı hasbıhal

Uçakta yanıma bir Macar düştü. Subaymış, Avrupa Sınır Gücü tarafından Samos'a görevlendirilmiş.

Dünya ahvali konuştuk. Bu yıl Trianon Antlaşmasının yüzüncü yılıymış. Antlaşmanın mühleti dolacak, Avrupa'da sınırlar değişecekmiş. Kesin bilgi mi diye sordum. Kendisi bilmiyordu tabii, ama Macaristan'da öyle deniyormuş. İyi bari dedim, siz bize haber verin, 2023'te Lozan'ın yüzü dolunca ne olacağını bilelim.

Trianon Birinci Harpten sonra Macaristan'a dayatılan Sevr antlaşmasıdır. Topraklarının üçte ikisini, sanayilerinin yüzde yetmişini kaybettiler. Orduları tasfiye edildi. Üstüne de -- Türkiye'yi esirgedikleri -- dehşetli bir savaş tazminatına mahkum edildiler.

Meğer yüz yıldır Trianon bitecek, Macaristan yeniden doğacak hayalindeymişler. Sempatik adamdı, hak verdim. Macarlar en iyisine layıktır diyerek empati yaptım.

*

Mülteci sorununun çözümü olmayan dev bir problem olduğu konusunda mutabık kaldık. Düşün dedim, 1100 sene önce Macarlar aynen böyle gelmişti Avrupa’ya. Avrupalılar yıllarca uğraştılar, savaştılar, yendiler, ama kovmayı başaramadılar. Önce şaşırdı, sonra hak verdi. Hiç o açıdan düşünmemiş konuyu.

Önlenebilir mi bilmiyorum dedi. Asıl mesele başkaymış. Göçü örgütleyenler kim, nasıl yapıyorlar, ilişki ağları nedir, onu çözmeye çalışıyorlarmış.

Aklımdan geçti, Söke cezaevinde bir iki ay yatın hepsini öğrenirsiniz demek. Dilimi tuttum.

Ben oradayken Söke emniyet amirliği kadrosunun galiba tamamı tutuklanmıştı. Aralarından biri ötmüş, bütün teşkilat ortaya çıkmış. Öten arkadaşı önce bizim koğuşa verdiler. Öldürüleceğinden emindi, hepimizi potansiyel şişçi görüyordu. Sevan Abi’nin bulunduğu koğuşta yanlış olmaz diyerek teskin etmeye çalıştık ama nafile. İki gün sonra başka yere aldılar.

*

Macar milliyetçiliği öteden beri ilgimi çeken bir konu. Bir vakitler Budapeşte hakkında bir gezi rehberi yazmıştım, orada bizim malum zındıkvari üslupla bir iki dokandım, Allahtan fark etmediler de linç eden çıkmadı.

19. yüzyılda romantik milliyetçiliğin zirvelerini fethetmiş millettir Macarlar. 1848’de Avusturya egemenliğine karşı verdikleri Milli Mücadele, devrimciliğin, vatanseverliğin, terakki ve hürriyet ruhunun en soylu örneği olarak Avrupa solunun kalbine kazınmıştır.

Yıllarca uğraştılar, nihayet 1918’de hakları olan bağımsız vatana kavuştular. Lakin o süreçte ufak bir detayı gözden kaçırmışlardı. Bin yıllık Macaristan diyarında Macarlar egemen fakat azınlıktı. Macar toprak sahibinin arazisinde kiracı ve maraba olan Slovaklar, Hırvatlar, Romenler, Rutenler ile Macar kasabalarında dükkancılık yapan Almanlar, sayıca Macarların iki katına yakındı. Macarlar milliyetçilik sevdasına düşünce onlar da, haliyle, hani bize demeyi öğrendiler. Sonuç: Bir zamanlar Avrupa’nın en büyük ve zengin ülkelerinden biri olan Macaristan uyduruk bir Doğu Avrupa cumhuriyeti oldu; ikili monarşi altında bir süre Avrupa’nın kültür ve finans merkezi olmaya soyunan Budapeşte’den geriye, üç günlük paket turlarına satılan içi kof bir süslü cephe kaldı.

Elbette bu öyküde de vatan millet aşığı başka ülkeler için ibretler vardır. 

1880 yılına ait Macaristan etnik haritası