Mısır notları 3

Azar azar geliyor nedense.

Çöp

Her yer çöp. Köyler, sokaklar, çarşılar, tarlalar, caddeler, kanallar adam boyu çöp yığını. Odaklanınca fark ediyorsun ki çöpün üçte ikisi plastik, birazı da alüminyum kola kutusu, çerez paketi. Allahın çölünde uçuşan naylon poşet tarlaları, kilometrelerce.

Peki Mısırlılar pis. De, bu pisliği insanlığın başına musallat eden kim? Kibar muhitlerde çöpünü özenle ayrıştırıp plastik poşete de beş kuruş vergi koyunca suçun affedilmiş mi oluyor?

Mısır’ın çöplüklerinde ben şahsen kapitalizmin iflasını gördüm. Yahut kapitalizm demeyelim isterseniz, kâr kırbacıyla bu atın sonsuza dek yürüyeceğini sanan gaflet ideolojisinin.

*

Eskiden de çöpü sokağın köşesine boca ediyorlardı herhalde. Organik çöp bir şekilde erir, böyle bir milli afete dönüşmez sanıyorum. Nüfus da bugünkünün yirmide biriyse sıkıntı çok büyümeye fırsat bulmaz.

Çoğu eski toplumda çöpün çaresi domuzdur. Köyün domuzları gün boyu eşelenir, organik çöpü etkili bir şekilde risaykıl eder. Domuz nimetinden mahrum olan İslam ülkeleri nasıl çözmüşler problemi acaba?

At

İlk gün Mısır Müzesindeyken fark ettim, Antik Mısır ikonografisinde at yok. Zengin görsel repertuvarı olan bir sanat geleneği, her türlü hayvan var, sığır, aslan, koç, köpek, şahin, timsah, ibis, bok böceği istemediğin kadar. Karıncayiyen bile var. Ama at yok.

Acaba atı tanımıyorlar mıydı diye aklıma düştü. Yok: en geç Yeni Krallık devrinde (MÖ 1600) firavunun atlı savaş arabaları meşhur; İran’dan, Anadolu’dan at ithal etmişler. Ama – mesela çağdaş Asurluların aksine – at ve at arabası çizmemişler.

Neden? Çünkü Mısır sanatı bir ritüel sanatı. Üç bin küsur yıl boyunca asla değişmemeyi ilke edinmişler. Ta Yunan egemenliği çağında (MÖ 200ler) yaptıkları tapınaklarda bin yıl öncesinin tarzını, kıyafetlerini, yazı formlarını, dualarını aynen tekrarlamaya özen göstermişler. Çünkü zamandan bağımsız, mutlak bir hakikat alemini anlattıklarına inanmışlar. Eğer yenilik varsa – mesela tanrı Amun MÖ 1500’lerde tanrı Min’in özelliklerini yüklenip koç boynuzuna kavuştuğunda – ancak alim ve arif olanın anlayacağı ince detaylarla ona değinmişler. Günün modalarını ve çağın teknolojisini küçümsemişler. Yunan usulü sandaletin harcıalem olduğu bir çağda dahi tanrılarını her zaman yalınayak resmetmişler.

At Orta Asya’da MÖ 3500’lerde evcilleştirildi. Ortadoğu’ya MÖ 2200’lerden önce pek gelmemiş görünüyor. İkonografinin oluştuğu çağda eğer at yoksa, sonradan çıkma bir şeyi neden kutlu sanatına ekleyip murdar edesin?

Bugünkü Müslümanların dünyayı 1400 yıl önce dondurma arzusuna bir de bu açıdan bakın isterseniz.

Mısır Müzesi'nden enstantaneler